Таълим вазирлиги бухоро муҳандислик – технология институти

Qurilmani loyihaviy nuqtaga o`rnatish. 
Qurilmani ko`tarish texnologiyasi montaj ishlari olib borish loyihasining 
tarkibiy qismi hisoblanadi. Loyihada ko`tarishning tanlangan sxemasi ko`zda
tutiladi: machta yoki kranlarning o`rnatilgan joylari ko`rsatiladi, ularni 
ko`tarishning turli etajlaridagi holati, lebedka, chetlashtiruvchi traslarning
poliplastlarning va h. larning joylashuvlari ko`rsatiladi. Ushbu loyihada hamma 
ko`tarish vositalarining texnik xarakteristikalari ko`rsatiladi.
Kolonna qurilmalarini loyihadagi holatda o`rnatish qiyinchilik darajasi 
ularning garabit o`lchamlari (balandligi va diametri), og’irligi, shuningdek,
poydevor balandligi (postament) orqali aniqlanadi. Qurilmalarni ko`tarish, kranlar 
yoki machtalar orqali amalga oshiriladi. Ko`tarishning ikki asosiy usullari
qo`llaniladi: sirpanish va sharnir atrofida burilish. 


Sirpanish usulida machtalar bilan ko`tarish. Katta og’irlikdagi va katta
diametrli kolonna qurilmalarini asosan ikkita machtalar bilan ko`tariladi, bu 
qurilmalarni poydevorga osongina o`rnatish imkonini beradi.
Ko`tarishdan oldin qurilmani 
mumkin qadar poydevorga yaqin
joylashtiriladi. Machtalarni ikki tomondan fundamentdan vertikal yoki ozgina 
egilgan holda o`rnatiladi. Machtalarni egilishi zarurati ko`tarilayotgan qurilma
uzunligi, uning fundamentga nisbatan joylashuvi stropovka sxemasida qabul 
qilingan machtalarning joylashuvi va balandligi orqali aniqlanadi.
Qurilmaning tayanch qismiga bitta yoki ikkita tortuvchi troslar 
mahkamlanadi. Trosning ozod uchlari lebedka barabaniga o`ralib, tortuvchi

---

---

troslarni rostlab turib, ko`tarish yoki tushirish vaqtida kolonnaning kerakli harakat

traektoriyasini ushlab turiladi. Bu vaqtda uning uchishi yoki aylanib ketishining 
oldini olish kerak. Agar stropovka sxemasi ko`tarilayotgan qurilmaning vertikal
holatini ta`minlanmasa, qurilmani, poydevorga o`rnatilishi oldidan talab 
etilayotgan holatga keltiriladi.
Stropovka uchastkasini aniqlash uchun avvaldan qurilmaning og’irlik 
markazining holati topiladi.Takelaj vositalari uchun elementlarga kelayotgan
kuchni grafik tarzda aniqlash juda qulay. SHu maqsadda ko`tarish vaqtida 
kuchlarning maksimal qiymatini aniqlagach, bu qiymatlarga mos holda takelaj
qurilmala tanlab olinadi va grafik chiziladi. Kuchlarning qiymatlarni analitik yo`l 
bilan ham aniqlasa bo`ladi: muvozanat shartlaridan kelib chiqib, qidirilgan
(noma`lum) kuchni ko`tarish parametrlariga bog’liqligini ko`rsatib beruvchi 
tenglama tuziladi. Hisoblashlar vaqtida, tayanchning erda sirpanishidan hosil
bo`ladigan ishqalanish kuchi ta`sirini hisobga olish zarur. Ishqalanish kuchini 
kamaytirish uchun, shuningdek tayanchning o`zini deformatsiyadan asrash uchun
uning ostiga odatda salazka yoki tunuka qo`yiladi.