Таълим вазирлиги низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети

Илғор ғоя , принцип ва вазифалари . 
Бу курснинг концепцияси ишланмасида бизнинг замонда табиат-инсон 
тизимда ўқувчилар тушунчаси асосланган бўлиши керак. Маънавий экологик 
тушунчаси бўлмоғи лозим, фақатгина табиатга эҳтиѐт муносабат инсон келажаги
хавфсизлигини таъминлашини тушунтирмоқ лозим . Бундай ѐндашувни илғор
ғояларига бирдамлик мақсадида йўналтирилганлик инсон ва табиат ўзвийлиги, 
«инсон-табиат» тизимининг самовий белгиланганлигини англаш киради . 
Принциплар - бу биринчидан, гуманитарлаш бу табиий -илмий ва
гуманитар билимларни табиий ва «табиат-инсон» тизимида интеграллаш, 
иккинчидан, табиатдаги мавжуд алоқаларни ўқувчилар англаши орқали шахснинг 

---

41 
шаклланиши, учинчидан, табиат ҳақидаги конкрет билимларга тегишли
ўқувчилар фикрлаш йўналиши усули шаклланиши устуворлиги, тўртинчидан,
дидактик мослашув илмий изланишига мос келган турли соҳалардан
материални танлашдир . 
Вазифаларга қуйидагилар киради: ўқувчиларда тизимли фикрлашнинг 
ориентир асосини шакллантириш табиат бирламчилиги ҳакида қонунлар, 
ҳодисаларга оид билимларни шакллантириш, табиатшунослик қонуниятлари
кузатиш қобилиятларини шакллантириш, билимлар тизимини ишлаб чиқариш, 
ақлий мустақиллик муаммоларини билиш ва уларни ечиш йўлларини топиш 
қобилиятини ривожлантириш. Дидактик аспектдаги бундай ѐндашувнинг асосий 
фарқлари қуйидагилар: чизиқли курслар фан ўрганишидаги мантиқдаги 
тушунчалардан воз кечиш; дедукцияни вақтидан олдин ишлатиш тушунчалари 
шаклининг классик тизимида интеграцион умумлаштиришнинг умумий 
тушунчаларини ишлатиш даражасига ўтиш, тарихий ѐндашув билимларини 
минималлаштиришни табиат объектларини ўрганишда аниқ далилларни
ўзлаштиришга эмас, у билан боғлиқлигини англашга ориентирланиш. 
КУЗАТИШ ВА ХУЛОСАЛАР . 
Педагогик изланишлар шуни кўрсатадики, интеграцион асосида фанларни 
ўрганган ўқувчилар предметли ўрганишнинг чизиқли курсларни қисқа муддатда 
ўзлаштирмоқдалар. Тез ўқитиш мақсад қилиб олинмаганлигига қарамасдан 
ундаги табиат, меҳнат,расм, ўқиш соҳасидаги элементлар бу фанларни тез 
ўрганишда унумли асос бўлиб ҳизмат қилмокда. Позитив натижалар деб дунѐ 
ҳақидаги илмий тасаввурларнинг замонавий даражасига тўғри бахо бериш; ўқувчи 
олдида дунѐнинг кўп ўловли дунѐ манзарасининг динамикада, турли 
боғланишларга яратиш, айлантириш; кўриш горизонтларининг кенгайтириш ўзи 
учун «дунѐ қайтадан» кашф этиш, ўқувчи билан мулоқотдаги янги методик
шаклларни излаш; турли мутҳхассислар фаолиятларида муаммоларни ҳал этишда 
бирлаштириш, ўқув фаолиятида толиқишнинг олдини олиш, янги сифатли
педагогик натижа олиш, таълимнинг янги фалсафаси бўлиши, педагогик
процесснинг интегратив боғлиқлигини акс этишга айтилади . 
Интеграцияга қарши фикрлар, муаммолар туғилиш хавфини яратиши 
мумкин. Айрим олимлар интеграцияни механик бирикишига хавф туғдиради деб 
ҳисобламокдалар. Таълим муассасалари раҳбарлари кўпинча интеграцион 
курснинг мақсад ва вазифаларини аниқлашда керакли ўқув дастурларини 
танлашда, ўқитувчилар малакаларини оширишда қийинчиликларга дуч 
келмокдалар. Шундай қилиб, интеграция таълим ривожланишига замин яратган 
ҳолда, ҳар бир мактабда долзарб муаммо ҳам бўлиб келмокда. Айни вақтгача у
кўп мунозаралар туғдирмоқда, бу интегратив ѐндашув моҳиятини
тушунмасликдан келиб чиқмокда. Таълим тизими ташкилотчилари зиммасига бу 
масалани тўғри ечишда катта маъсулият тушмокда. Таълим мазмунини 
инсонийлаштиришда асосий механизм деб интеграцияни англаш қадриятини, 
яъни замонавий мактабни ривожлантиришда илғор тенденциялар аҳамиятини 
англашга имкон беради. 

---

42