Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

4-савол. Аудиторлик стандартларининг асосини ташкил этувчи тамойиллар

Америка Қўшма Штатларида аудит стандартлари тарихан ўн умумий қабул қилинган аудит стандартлари (одатда ўн стандартлар деб аталади ) молиявий ҳисоботлар аудити учун пойдевор бўлиб хизмат қилган. Айни пайтда, ПCАОБ (улар ўз муваққат стандартлари қисми сифатида ПCАОБ томонидан қабул қилинган) стандарти бу ўн стандартларни бирлаштирадиган стандарт ташкил этди. АИCПА этти тамойиллари билан ўн стандартлари ўрнини алмашди. Таҳриран аудит стандартлари фарқи бўлса-да, асосий мақсад аудит сифатли тарзда амалга оширилиши керак.

ПCАОБ қўлланма- Ўн Стандартлар
Ўн стандартлари учта турга бўлинади:
Умумий стандартлари аудитор ва аудит фирмаси учун амал қилади ва танлаш ва жамоатчилик ишончини қондириш учун ўз мутахассисларини тайёрлашда йўл-йўриқ кўрсатади. Умумий стандартлар қуйидагиларни талаб этади:

1. 
   Аудит жарёни аудитор томонидан этарли техник таълим ва малакага эга бўлган шахслар томонидан амалга оширилиши лозим.
   
2. 
   Аудиторлар аудиторлик текширувини ўтказишда уларнинг руҳий муносабатда мустақил бўлиши (аслида мустақиллик) ва фойдаланувчилар томонидан мижознинг (қиёфаси мустақиллик) мустақил идрок қилиниши ҳисобланади.
   
3. 
   Аудит -профессионал эҳтиёткорлик билан стандарт асосида кучли эътибор асосида аудитор томонидан олиб борилади.
   

Ёрдамчи стандартлар аудит ўтказишда амал қилади ва қуйидагиларни талаб этади:

4. 
   Аудит тўғри режалаштирилган ва назорати остида бўлади.
   
5. 
   Аудитор муайян аудит тести ишлаб чиқиш муҳим шарт сифатида, мижознинг назорат тушунчасини ривожлантиради.
   
6. 
   Аудитор аудит хулосасини тақдим этишда, этарли даражадаги тегишли аудит далилларни олишини таминлайди.
   

Ҳисобот стандартлар аудиторлик ташкилотининг хулосаси учун амал қилади ва қуйидагиларни талаб этади:

7. 
   Аудитор молиявий ҳисоботларни Умуман қабул қилинган Бухгалтерия тамойиллари (ГААП) ёки Молиявий ҳисоботнинг Халқаро стандартлар (ИФРС) доирасида ўзининг ижобий хулосасини тақдим этиди.
   
8. 
   Аудитор аудиторлик ҳисоботида олдинги даврга нисбатан жорий даврда кузатилмаган ҳолатларда бухгалтерия принципларини аниқлаштиради
   
9. 
   Аудитор этарлилик даражасини кўриб чиқади, ва аудитор ахборот изоҳлари этарли эмас деб хулоса қилса, аудитор буни аудиторлик ҳисоботида акс эттириши шарт
   
10. 
    Аудитор тўлиқ изҳолай олмаган фикрини молиявий ҳисобот буйича аудиторлик хулосасида билдиради
    

АИCПА: аудитини этакчи тамойиллари
АИCПА ўн стандартлари ўрнига, аудитда этакчи этти асосий тамойилларни ишлаб чиқди. Уларнинг ўзига хос тамойиллари тўрт категория бўлиб, улар қуйидагилар: