Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

 
8.3. Шартнома турлари
25
 
Энди ёллаш тўғрисидаги шартнома билан сотиш тўғрисидаги 
шартномани ўзаро таққослаган ҳолда, бевосита шартнома таркибини муҳокама 
қилишга киришамиз. Шартноманинг учта асосий тури маълум – классик, 
имплицит ва неоклассик. 
Классик шартнома, унда ўзаро ҳамкорликнинг барча шартлари аниқ ва 
тўла-тўкис белгиланган, сотиш тўғрисидаги шартномадан ҳосил бўлган 
шартнома.
Имплицит (бундан «имплицит», яъни охиригача келишилмаган шартнома 
атамаси келиб чиққан) шартнома эса, аксинча, ўзаро ҳамкорликнинг аниқ 
белгиланишини истисно этади, шартнома томонлари шартномани амалга 
ошириш жараёнида уларнинг тафсирланишини назарда тутади. Бундай 
шартнома ёллаш тўғрисидаги шартномадан ҳосил қилинади. Неоклассик ёки 
гибрид, «муносабатли» шартнома ўзида ҳам ёллаш тўғрисидаги шартноманинг, 
25
Ушбу қисм Н.Неделькина билан ҳамкорликда ёзилган.

---

109 
ҳам сотиш тўғрисидаги шартноманинг унсурларини бирлаштиради ва 
томонларга кутилмаган ҳолатлар содир бўлганида унинг шартларига амал 
қилмаслик имконини беради.
Қуйидаги жадвал ёрдамида уч турдаги шартноманинг таркиби ва 
ўлчамларини солиштирамиз. 
 
8.1-жадвал 
Шартнома таркиби ва хусусиятлари
Классик 
Неоклассик 
Имплицит 
1. Шартнома томонларининг тавсифи 
Ҳар бир иштирок-чининг 
ўрнини босадиган шахсни 
топиш осонлиги. Натижа 
иштирокчиларнинг 
таркибига боғлиқ эмас. 
Томонлар 
хатарга 
нисбатан 
бир 
хилда 
бетараф 
Тенг 
ўринбосар 
топиш 
қийинлиги 
туфайли 
шартнома томонларининг 
юқори 
даражада 
ўзаро 
боғлиқлиги. 
Томонлар 
хатарга нисбатан бетараф 
Битим иштирокчиларининг икки 
томонлама боғлиқлиги: натижа 
уларнинг биргаликда фаолият 
юрита олишларига боғлиқ. Бир 
томон хатарга нисбатан бетараф, 
иккинчи томон хатарга қарши