Ta'limi vazirligi 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi asqar n ig ‘m atov

F a q a t g i n a
Kingisepp rayonining m a ’m uriyati o'zig a tegishli oroldan 
turistik va rek reatsio n m aqsadda foydalanish dastu rlarini ishlab
chiqmoqda-
Kurgal buyurtm a q o ‘riqxonasida joylashgan Lipovskoye va Beloye 
_ _ t a b i a t a n
toza k o ‘llar, ekoturizm u ch u n top ilm a b o ‘ldi. U lar ham
tadqiqot, ham rekreatsion (litsenziyalashtirilgan ov va baliq ovi) 
nuqtayi nazaridan qiziqarlidir. K o ‘llarga yaqin hududlarda yashovchi 
f e r m e r la r
ekoturizmni rivojlantirish uch u n kerakli am aliy va m oddiy- 
t e x n i k
bazaga egadirlar.
1999
-yil Baltika tabiat fondi tashabbusi, Gollandiya Qishloq xo‘jaligi 
vazirligi va Tabiat ham da baliqchilikni nazorat qilish boshqarmasining 
moliyaviy ko‘magi bilan Estoniyaning Kingisepp rayonidagi qirg'oq 
zonalarida Umumyevropa Kodeksi prinsiplarini moslashtirish loyihasi 
amalga 
kiritilmoqda. Ekspertlar guruhiga Kingisepp rayonidagi alohida
muhofaza etilayotgan tabiiy hudud- 
larni k o ‘rib chiqish topshirilgan. 
N atijada u yerlarda Um um yevropa 
p rin s ip la rig a a m a l q ilin a d ig a n
ekoturistik harakatlar boshlanadi.
Turizmning ekologik yo‘nalishi 
Kavkaz va Pomir tog‘li o ‘lkalarida 
h a m rivo jlanm oqda. E k o tu rizm
ushbu tog‘ tizmalarini qamrab olgan 
davlatlarga va m ahalliy aholiga 
muayyan miqdorda qonuniy daro- 
m adlarning kirib kelishiga xizmat 
q ilm o q d a. « Q on un iy darom ad» 
deya alohida ta ’kidlashga sabab, 
ushbu o'lkalarda XX asming oxirida 
noqonuniy xatti-harakatlar vosita-
__ 
EKOTURIZM asoslari
6o_______ _______________________________________________________________________

---

Nazariy qism. Ekoturizm  — m u staq il fan sohasi
6 9
sida sarmoya to ‘plash avjiga chiqqan edi. Lekin, afsuski, Kavkazorti 
clavlatlarida, Qirg‘iziston va Tojikistonda ekoturizm tabiiy turizmga 
aylanib ketmoqda. Buning oqibatida tabiat qo'yniga qilingan sayohat 
nozik to g ‘ ekotizim lariga tiklab b o 'lm as darajada m oddiy zarar 
keltirmoqda. Ayniqsa m azkur jarayon XX asrning 80-yillarning oxiri, 
90-yillarning boshida avj olgan. Sobiq SSSRning parokandalikka 
uchrashi, ekologik nazorat va javobgarlikni yo‘qqa chiqardi. Yangi 
mustaqil davlatlar, uyushmalar va shaxslar maksimal darajada «muloyim 
tabiatdan» foydalanib qoldilar. Natijada Kavkazorti va Pom ir-O loy 
tog'li hududlarining 40 foizi ekologik xavfli holatga kelib qoldi.
XXI 
asrda xalqaro tashkilotlarning aralashuvi tufayligina ushbu 
m intaqalarda tabiiy turizm ekoturizm darajasiga olib chiqilm oqda. 
M ustaqil davlatlarn in g tu rli ekologik tashk ilotlarg a a ’zo b o 'lib
kirishlari, m illiy h uq uq n o rm alarin i ishlab chiqishlari, ekologik 
m onitoring va boshqaruv m exanizm ini yaratishlari ekologik xavfsiz 
vaziyatni sekin-astalik bilan yuzaga keltirishga olib kelm oqda. Bunga 
misol qilib, 1997-yil 26-dekabrda qabul qilingan H ayvonot dunyosini 
m uhofaza qilish va un d an foydalanish, 0 ‘simlik dunyosini m uhofaza 
qilish va u n d an foydalanish to ‘g ‘risidagi O 'zbekiston Respublikasi 
q onunlarini olish m um kin. K avkazorti davlatlarida ekoturizm ni ri- 
vojlantirish m aqsadida a w ala m b o r quyidagi dolzarb m asalalarni hal 
qilishga kirishildi:
1) alohida m uhofaza qilinadigan h udu dlar b o 'y ich a ekoturist 
m utaxassisliklarni tayyorlash;
2) ekoturistik servisni mahalliy, milliy va xalqaro miqyosda yo'lga 
q o ‘yish;
3) birinchi navbatda moliyaviy m ablag‘lar va investitsiyalar kiri- 
tilgan tabiiy atro f-m u h it unsurlarini saqlab qolish.
M azkur vazifalarni am alga tatb iq qilish m aqsadida, y a’ni ichki 
va tashqi tu ristlarn i jalb qilish u ch u n G ruziyada — T u sh eti, Lago- 
jeki, V aslovaniy, O zarbayjonda — S h o x -d o g ‘, A rm anisto n d a — 
Sevan k o ‘li, D elijon ekoturistik obyektlari ham m a to m o n lam a tad- 
qiq qilindi. U lardagi tadbirkorlik faoliyati tu ristik m ah su lo tlarn i 
y u q o ri d a ra ja d a ta sh k il etish va m a z m u n a n u la rn i an g lash g a 
qaratilgan edi. B archa K avkazorti ekoturistik m arkazlarda narx- 
navo sayyohlik m avsum iga va talabiga qarab farqlanadi. XX asrning 
70—80-yillarida m illiy turistik m arketing x izm atining m aqsadi — 
asosiy iste ’m olchini aniq lash d an iborat b o 'lsa, 90-yillarning ik-

---