Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

F
у
 = 
∆
F
т
 + 
∆
F
б
+
∆
F
р
+ 
∆
F
ас
 
 
 
 
Bu yerda: 
∆
F
у
 - omillarning ta’siri ostida foyda
o‘sishi (kamayishi)ning umumiy o‘lchami
(miqdori); 
∆
F
т
 - tannarx omilining ta’siri ostida
foydaning o‘zgarishi (+,-);
∆
F
б
 - baho omilining ta’siri ostida
foydaning o‘zgarishi; 
237 
siyosatining 
samaradorligini 
o‘xshash 
tarzda 
(aynan) 
xarakterlovchi ko‘rsatkichlarni ajratib olish muhimdir. 
Shunisi 
taajjublanarliki, 
XYuS 
moliyaviy 
faoliyatining 
samaradorligini o‘xshash (aynan) ifodalovchi bo‘lib fond, moliya-
kredit va pul bozorlaridagi ular operatsiyalarining daromadliligi 
hisoblanadi. Bu yerda, ma’lumki, pul (P
*
) go‘yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
puldan (P)
hosil bo‘ladi. U holda moliyaviy samaradorlikni 
aniqlash formulasi quyidagi ko‘rinishni oladi: 
S
мр
 = (P
*
 - P) : P 
Bu yerda: S
мр
– XYuS moliyaviy resurslaridan 
foydalanish samaradorligi; 
P
*
 - P – bevosita moliyaviy operatsiyalarni 
amalga oshirish natijasida XYuS 
tomonidan olingan daromad. 
Bevosita moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish natijasida 
XYuS tomonidan olingan daromad tarkibiga quyidagilar kiradi: 
• XYuS tomonidan aksiya va boshqa qimmatli qog‘ozlarni 
emissiya qilish asosida bozorda joylashtirishdan olingan 
dividendlar; 
• boshqa emitentlar qimmatli qog‘ozlarini sotib olishdan 
olingan dividendlar; 
• banklardagi pul omonatlaridan olingan foiz daromadlari; 
• XYuS foydasidagi valyutalar kurslari bo‘yicha farqlar; 
• va boshqalar. 
Ajablanarlisi shundaki, XYuS moliyaviy operatsiyalarining 
daromadliligini xarakterlovchi ko‘rsatkich ularning samaradorligini 
sof moliyaviy natijaning sof moliyaviy xarajatlarga nisbati shaklida 
ifodalab, ko‘pchilik hollarda XYuS moliya-xo‘jalik faoliyatining 
haqiqiy samaradorligini aks ettirmaydi. Iqtisodiyot real sektori 
samaradorligining ko‘rsatkichlarida va baholarida bankrot holatida 
bo‘lishlariga qaramasdan moliyaviy “spekulyatsiya”ning imkoniyat-
lari ularni “cho‘kmasdan” turishlariga sharoit yaratadi. 
Real sektor XYuSlarida, moddiy ishlab chiqarishda moliyaviy 
resurslardan foydalanishning samaradorligini mos ravishda 
baholash talablariga u yoki bu darajada sotuv rentabelligi 

---

236