Tana fikrlash. Ijodiy bosim

IJODIY BOSIM (BOSIM OSTIDA FIKRLASH) VA UNING ELEMENTLARI Bir eslab ko‘ring, ijodiy aqliy hujum sizni hech stress holatida qoldirganmi? Agar siz o‘zingizning navbatdagi katta g‘oyangiz qayerdan paydo bo‘lishi va nega u hali kelmaganligi bilan qiziqsangiz, siz ijod bilan shug‘ullanishingizga qiynalishingiz mumkin. Ehtimol, buning sababi siz qanday qilib ijodkor bo‘lishingiz kerakligi haqida o‘ylayotganligingiz bo‘lishi mumkin. Agar o‘zingiz uchun ma’lum bir umidlar mavjud bo‘lsa, lekin uni yetkazib berish uchun juda ko‘p bosimni his qilsangiz, siz o‘zingizni ijodiy muvaff aqiyatsizlikka qo‘yishingiz mumkin. Xo‘sh, orqaga qadam tashlash vaqti keldi. Ijodkorlik amalga oshishi uchun ish va o‘yin o‘rtasida muvozanat bo‘lishi kerak. Yakuniy g‘oya amalga oshganday tuyulsa ham, buning sababi yillar va ko‘plab eksprimentlar uni izlashga sarfl angan. Axir Tomas Edison 159 muvaff aqiyatsizlikka o‘zgacha yondoshgan holda quyidagi fi krlarni ta’kidlab o‘tganku: “Men muvaff aqiyatsizlikka uchraganim yo‘q, lekin lampochkani yasamaslikning 1000 ta usulini topdim”. Nima deb o‘ylaysiz, stress sizni ko‘proq ijodkor qiladimi yoki kamroq? Bajarilishi zarur bo‘lgan ishlar ro‘yxatidagi vazifalarni tekshirish o‘zingizni yaxshi his qilishingizga olib kelishi mumkin. Bosim ostida siz go‘yoki unumdorlik mashinasisiz, bir vazifadan ikkinchisiga o‘ta olasiz. Siz diqqatni yaxshi jamlay oldingiz. Lekin siz ijodkormisiz? Bosim ostida siz juda samarali bo‘lishingiz mumkin, ammo juda ijodiy emassiz. Shuning uchun ijodkorlik uchun joy qoldirish muhim – tanaff usni rejalashtirish, sayr qilish, hamkasb bilan suhbatlashish va shu kabi boshqa samara berish ehtimoli yuqori bo‘lgan ishlar. Qanday qilib sog‘lom ijodkor bo‘lish mumkin? Stress va ijodkorlik murakkab munosabatlarga ega. Xo‘sh, qanday qilib samarali, natijali, ijodiy va sog‘lom bo‘lishingiz mumkin? “Biz muammo haqida vahima qo‘zg‘aymiz, keladigan birinchi variantni o‘rganamiz, ushbu variantni tanlaymiz va bajaramiz. Yangi g‘oyalar kamdan-kam hollarda bir kechada paydo bo‘ladi. Masalan, Charlz Darvinning uzoq davom etgan evolyutsiya nazariyasini olaylik. Darvin o‘nlab yillar davomida ilmiy adabiyotlarni o‘qib, Galapagos va boshqa ekzotik yo‘nalishlarga sayohat qilgan, astoydil batafsil kuzatuvlar olib borgan va ushbu kuzatishlar va ularni tushuntirish g‘oyalari haqida minglab sahifalar yozuvlar ishlab chiqargan. Agar u shoshilinch harakat qilsa, biror samarali natijaga erishishi mumkin bo‘lmasdi. Biznesda ham yangi g‘oyalarni yaratish va rivojlantirish uchun nisbatan tizimli bo‘lmagan, bosimsiz vaqtga ega bo‘lishning ajoyib misollari mavjud. AT&T kompaniyasining afsonaviy “Bell Labs” nomli laboratoriyasida ishlaydigan olimlar uning katta g‘oyalari vaqt talab qiladigan korporativ falsafasi ostida dunyoni o‘zgartiradigan 160 yangiliklarni, shu jumladan tranzistor va lazer nurlarini ishlab chiqarishdi. Ularning ixtirolari tadqiqotchilarga bir necha Nobel mukofotlariga sazovor bo‘lishlariga xizmat qildi. Ular Darvin singari ijodiy fi krlashga vaqt topgan edilar. Ammo ijodkorlik haddan tashqari vaqt bosimi tufayli, y`ani judayam qisqa va tig‘iz paydo bo‘lgan misollarni ham ta’kidlab o‘tish mumkin. 1970-yilda Apollon 13 ning Oyga parvozi paytida bortda kichik portlash sodir bo‘ldi, bu havo fi ltrlash tizimiga zarar yetkazdi va salonda karbonat angidridning xavfl i to‘planishiga olib keldi. Agar tizimni sozlanmasa yoki o‘zgartirilmasa, astronavtlar bir necha soat ichida o‘lgan bo‘lar edi. Xyustondagi NASA missiyasini boshqarish paytida deyarli barcha muhandislar, olimlar va texniklar darhol e’tiborlarini muammoga qaratdilar. Kosmik kemada bo‘lganlar bilan bir xil materiallar to‘plami bilan ishlashda ular astronavtlar takrorlashi mumkin bo‘lgan fi ltratsiya tizimini yaratishga astoydil harakat qilishdi. Har qanday tasavvurga ega bo‘lgan materiallar, shu jumladan parvozlar bo‘yicha qo‘llanmaning qopqog‘i ham ko‘rib chiqildi. Vaqtni ozgina tejash bilan ular g‘alati, noodatiy va mukammallikdan yiroq narsani o‘ylab topdilar, ammo bu vazifani bajarishi mumkin edi. Muhandislar tezda dizaynni yetarlicha aniqlik bilan astronavtlarga yetkazishdi, chunki kognitiv jihatdan zaif astronavtlar fi ltrni qurishga qodir edilar. Qisqa va ti’giz paytda o‘ylab topilgan narsa ishladi va uchta hayot saqlab qolindi. Vaqt bosimi odamlarni ko‘proq ishlashga va ko‘p ishlarni bajarishga undashi va hatto odamlar o‘zlarini yanada ijodiy his qilishlariga olib kelishi mumkin bo‘lsa-da, aslida bu, umuman olganda, kamroq ijodiy fi krlashga sabab bo‘ladi. Albatta, qisqa javob muammoning butun bir yechimi emas. Ijodkorlik nafaqat g‘oyalar uchun miya hujumini, balki ularni amalga oshirishni ham o‘z ichiga oladi, shuning uchun sizda g‘oyalar bo‘lsa, lekin ularni amalga oshirmayotgan bo‘lsangiz, siz ijodkor inson xayolparastsiz
. IJODIY BOSIMNI (BOSIM OSTIDA FIKRLASHNI) TAKOMILLASHTIRISH USULLARI Bosim bizning kundalik hayotimizning bir qismiga aylanadi. Ammo bunga qarshi bo‘lganingizda qanday qilib ijodni davom ettirishingiz mumkin? Qiyin sharoitlarda samarali va ijodkor inson sifatida qolish uchun haqiqatdan ham o‘zining ijobiy natijasini bergan bir necha fi kr va tavsiyalar mavjud. Qiyinchilikni aniqlang va lo‘nda ifodalang. Bir necha daqiqa vaqt ajratib, suv idishini kuzating, kuzatgan tafsilotlarni yozib oling. Endi shishaning yuqori qismini kuzatish uchun ajratib oling va faqat yuqori qismini bir daqiqa davomida kuzating. Avvaliga hech qachon kuzatmagan ko‘plab tafsilotlarni ko‘rmaysizmi? To‘g‘ri yechimni izlashdan oldin, muammoni aniqlang. Qiyinchilikni bitta gap bilan tavsifl ang. So‘ngra yana bir bor tuzing va muammoni aniqlang. Aniqlik siz ilgari o‘ylamagan yo‘llarni ochadi. Bundan tashqari, bu g‘oyalar uchun juda ko‘p og‘ishmasdan miyangizga to‘g‘ridan-to‘g‘ri hujum qilishga yordam beradi. Yovvoyi g‘oyalarni rag‘batlantirish Yechim izlayotganda, doimo boshqalarning g‘oyalarini qabul qiling. Bu miya hujumi jarayonida aqldan ozish hissini keltirib chiqaradi. Sifat o‘rniga miqdorga murojaat qiling. Zero, har safar aqliy hujum bosqichida sifatni qidirsangiz, siz hukm qilishni boshlaysiz. Ijodiy jarayonlarda hukm to‘xtatib qo‘yilishi kerak. Bir-birining konsepsiyasiga asoslanib, ajoyib g‘oyalarni tarbiyalash mumkin. Keyingi katta g‘oya qayerdan paydo bo‘lishini hech qachon bilmaysiz, asosiy narsa har kim o‘z fi krlarini bildirishi uchun qulaylik his qilishidir. Katta vazifalarni kichikroq vazifalarga ajrating Vazifani aniqlagandan so‘ng, uni kichik vazifalarga ajrating va har bir topshiriq uchun vaqt oralig‘ini belgilang. Eng osonidan boshlash, faqat oldinga siljish uchun zarur bo‘lgan ishonchni berib, 162 hiyla ishlatishi mumkin. Faraz qiling, sizning orzuingiz kitob yozish va siz uni nimadan boshlashdan boshingiz qotgan, nima qilasiz? Kichik bir xat yozishdan boshlang, so‘ng uni sahifaga, so‘ngra bobga aylantiring, natijada siz butun kitobni to‘ldirasiz. Kompleksni soddalashtiring Bunda soddalashtirish ishlarni buzish degani emas. Bu shunchaki narsalarga qarashning texnik bo‘lmagan, aniqrog‘i oddiyroq qarash usulini anglatadi. Miyani xotirjam va tiniq tutish – qiyin sharoitlarda ijodiy g‘oyalarni yetkazish uchun omon qolish instinkti deb tasvvur qilish mumkin. Tanaff us qiling Belgilangan muddatni kutib olish uchun bir necha soat davomida ishdan bo‘sh qolganingizda, uxlash yoki shunchaki yurish bo‘lsin, tanaff us qilishni unutasiz. Ko‘pgina hollarda, siz oddiy kundalik hayotdan voz kechishingiz kerak. Sport bilan shug‘ullaning yoki ochiq havoda sayr qiling, chunki yangi va noodatiy fi kr ongsiz ravishda boshqa ish bilan shug‘ullanishga vaqt ajratganingizda kelib chiqish ehtimoli yuqori. Haqiqat shundaki, ijodni to‘g‘ri ish muhiti, aqlli jarayonlar va mehnatsevarlik bilan rivojlantirish mumkin.