Tarbiya jarayonini tashkil etishga doir zamonaviy yondashuvlar va ularning o’ziga xosliklari

Tarbiya jarayonini tashkil etishga doir zamonaviy yondashuvlar va ularning o’ziga xosliklari

1.Tarbiya jarayonini tashkil etishga doir zamonaviy yondashuv turlari.

2. Zamonaviy yondashuvlarning o’ziga xosliklari.

3. Pedagogik jarayonda tarbiyaning optimal metodlari

Zamonaviy pedagogikada ta'limga quyidagi asosiy yondoshuvlar ajratiladi:

• Shaxsiyatga yo'naltirilgan;
• Faoliyat (shaxsiy-faoliyat);
• Madaniy;
• Qiymat;
• Gumanistik;
• Shaxsga asoslangan.

Shaxsiyatga yo'naltirilgan yondashuv (R. Steiner, M. Montessori, I.S. Yakimanskaya).

• Shaxsiyatga yo'naltirilgan yondashuv (R. Steiner, M. Montessori, I.S. Yakimanskaya).

Shaxsiyatga asoslangan ta'lim sharoitida yakuniy maqsad umuminsoniy tamoyilga – ideal shaxs modeliga qaratilgan. Ta'lim tizimining barcha boshqa tarkibiy qismlari, ularning faoliyati va o'z-o'zini rivojlantirish shartlari ushbu natija uchun mo'ljallangan va amalga oshiriladi. Bu boshqa nazariyalar va ta'lim tizimlarida shaxsiyat, uning ideal modeli hisobga olinmaydi degani emas: aslida, shaxsning shaxsiyatini shaxsiyatga qaratilgan ta'lim sharoitida ustuvorlik, tizim yaratuvchi rol berilmoqda.

Faoliyat (shaxsiy faoliyat) yondashuvi (S.Y. Rubinshteyn, A. Leontiev, N.K. Platonov, V.Davydov).

• Faoliyat (shaxsiy faoliyat) yondashuvi (S.Y. Rubinshteyn, A. Leontiev, N.K. Platonov, V.Davydov).

Ushbu yondashuvda, shaxsiyatning rivojlanishi tadbirlarda amalga oshirilayot-ganligi g'oyasi amalga oshiriladi. Bunday holda faoliyat komponentlar tizimi orqali ko'rib chiqiladi: ehtiyojlar, motivlar, harakatlar, shartlar, operatsiyalar, natijalar.

Zamonaviy o'qituvchi o'z vazifasini yosh avlodni o'z xalqlarining an'analari, tili va madaniyatiga hurmat qilmasdan o'qitmasdan, xalq pedagogikasiga tayanmasdan bajarishi mumkin emas. Xalq pedagogikasining ko'p asrlik tajribasi shuni ko'rsatadiki, xalqaro aloqa madaniyati muammolari, o'tmish va hozirgi munosabatlar zanjiridagi uzluksizlik muammolari, xalq donishmandiga hurmat va ehtirom ko'rsatish, etnik pedagogikadan kelib chiqadi

• Zamonaviy o'qituvchi o'z vazifasini yosh avlodni o'z xalqlarining an'analari, tili va madaniyatiga hurmat qilmasdan o'qitmasdan, xalq pedagogikasiga tayanmasdan bajarishi mumkin emas. Xalq pedagogikasining ko'p asrlik tajribasi shuni ko'rsatadiki, xalqaro aloqa madaniyati muammolari, o'tmish va hozirgi munosabatlar zanjiridagi uzluksizlik muammolari, xalq donishmandiga hurmat va ehtirom ko'rsatish, etnik pedagogikadan kelib chiqadi

Zamonaviy gumanitar yondashuv pedagogika g'oyalariga kiradi: hamkorlik, demokratiya, o'qituvchi va talabaning tengligi. Insonparvarlik pedagogikasi nuqtai nazaridan, ta'lim insonning ma'naviy olamini rivojlantirishga qaratilgan faoliyat bo'lib, uning ma'naviy qiyofasini o'zida shakllan-tirishda pedagogik yordam ko'rsatishga qaratilgan.

• Zamonaviy gumanitar yondashuv pedagogika g'oyalariga kiradi: hamkorlik, demokratiya, o'qituvchi va talabaning tengligi. Insonparvarlik pedagogikasi nuqtai nazaridan, ta'lim insonning ma'naviy olamini rivojlantirishga qaratilgan faoliyat bo'lib, uning ma'naviy qiyofasini o'zida shakllan-tirishda pedagogik yordam ko'rsatishga qaratilgan.

Ushbu yondashuvning asosiy g'oyasi – o'quvchi-ning o'qituvchi va talabaning sub'ektiv munosa-batlariga asoslangan holda tashkil etilayotgan ta'lim jarayonining asosiy vazifasi sifatida tan olinishi. Shu asosda o'quv jarayonining mazmuni aniqlanadi, eng muhimi, o'qituvchi va talaba o'rtasidagi munosabatlarning uslubi. Talabalar o'qituvchiga ta'lim faoliyati bilan shug'ullanadigan hamkorlarga teng deb tan olinadilar.

• Ushbu yondashuvning asosiy g'oyasi – o'quvchi-ning o'qituvchi va talabaning sub'ektiv munosa-batlariga asoslangan holda tashkil etilayotgan ta'lim jarayonining asosiy vazifasi sifatida tan olinishi. Shu asosda o'quv jarayonining mazmuni aniqlanadi, eng muhimi, o'qituvchi va talaba o'rtasidagi munosabatlarning uslubi. Talabalar o'qituvchiga ta'lim faoliyati bilan shug'ullanadigan hamkorlarga teng deb tan olinadilar.

Adabiyotlar ro’yxati.

• Azizxo‘jaeva N.N. O‘qituvchi mutaxassisligiga tayyorlash texnologiyasi. –T.: TDPU, 2000.
• Zunnunov A., Mahkamov U. Didaktika. –T.: Sharq, 2006.
• Ishmuhamedov R.J. Innovatsion texnologiyalar yordamida ta’lim samaradorligini oshirish yo‘llari. –T.: TDPU, 2004.