Tarbiya tizimlarining tuzilishi va rivojlanish bosqichlari. Xorijiy va milliy tarbiya tizimlari

Tarbiya metodlari o‘zining ta’sir kuchi va natijasiga ko‘ra dialektik xarakter kasb etadi va u harakatchanligi, o‘zgaruvchanligi, qo‘llanish holati bilan turlicha natija berishi mumkin.Tarbiya metodi ba’zi hollarda u yoki bu konkret maqsad va vazifalarni mustaqil hal etish yo‘li sifatida foydalanilsa, boshqa bir holatda xususiy ko‘rinishga ega bo‘lib, uslub sifatida qo‘llaniladi, yana bir holda esa zarur umumiy sharoit yoki vosita sifatida qo‘llaniladi. Jamoaning o‘z a’zolariga nisbatan qat’iy e’tiqod sifatida qo‘yilgan talablari jamoaning ma’lum rivojlanish bosqichida tarbiyaning eng muhim metodi sifatida ta’sir ko‘rsatadi. SHu bilan birga, ma’lum odatlarni yuzaga keltirish metodiga qo‘yilgan talablar usul birligi sifatida ko‘makka keladi. Pedagogik jamoa uchun talablar birligi, tarbiya jarayonini butun olganda, uning samaradorligini ta’minlash sharti bo‘lib xizmat qiladi.Tarbiya jarayonining maqsadi shundaki, turli tarbiya metodlarini muomalaga kiritib, ulardan ixcham, o‘zgaruvchan tarzda, turlicha holatlarda turlicha foydalanishga erishiladi. Bu o‘rinda tarbiya jarayonining maqsadi tarbiya birgalikdagi ta’siri tufayligina ko‘zlangan tarbiyaviy maqsadga erishish mumkin. Tarbiya jarayonining murakkab tomonlaridan biri ham mana shunda.Masalan, ahil bo‘lmagan jamoada do‘stlik to‘g‘risida axloqiy suhbat o‘tkazish tarbiyachining mushkulini oson qiladi, deb bo‘lmaydi. Buning uchun amalda do‘stlik aloqalarini mustahkamlash, o‘zaro bir-biriga yordam, hamjihatlikni shakllantirish, shu yo‘nalishdagi turlicha tadbirlar, o‘zaro hamkorlik munosabatlari kabi juda ko‘plab tadbirlar axloqiy suhbat kamchiliklarini to‘ldirishi mumkin.

Tarbiya metodlari o‘zining ta’sir kuchi va natijasiga ko‘ra dialektik xarakter kasb etadi va u harakatchanligi, o‘zgaruvchanligi, qo‘llanish holati bilan turlicha natija berishi mumkin.Tarbiya metodi ba’zi hollarda u yoki bu konkret maqsad va vazifalarni mustaqil hal etish yo‘li sifatida foydalanilsa, boshqa bir holatda xususiy ko‘rinishga ega bo‘lib, uslub sifatida qo‘llaniladi, yana bir holda esa zarur umumiy sharoit yoki vosita sifatida qo‘llaniladi. Jamoaning o‘z a’zolariga nisbatan qat’iy e’tiqod sifatida qo‘yilgan talablari jamoaning ma’lum rivojlanish bosqichida tarbiyaning eng muhim metodi sifatida ta’sir ko‘rsatadi. SHu bilan birga, ma’lum odatlarni yuzaga keltirish metodiga qo‘yilgan talablar usul birligi sifatida ko‘makka keladi. Pedagogik jamoa uchun talablar birligi, tarbiya jarayonini butun olganda, uning samaradorligini ta’minlash sharti bo‘lib xizmat qiladi.Tarbiya jarayonining maqsadi shundaki, turli tarbiya metodlarini muomalaga kiritib, ulardan ixcham, o‘zgaruvchan tarzda, turlicha holatlarda turlicha foydalanishga erishiladi. Bu o‘rinda tarbiya jarayonining maqsadi tarbiya birgalikdagi ta’siri tufayligina ko‘zlangan tarbiyaviy maqsadga erishish mumkin. Tarbiya jarayonining murakkab tomonlaridan biri ham mana shunda.Masalan, ahil bo‘lmagan jamoada do‘stlik to‘g‘risida axloqiy suhbat o‘tkazish tarbiyachining mushkulini oson qiladi, deb bo‘lmaydi. Buning uchun amalda do‘stlik aloqalarini mustahkamlash, o‘zaro bir-biriga yordam, hamjihatlikni shakllantirish, shu yo‘nalishdagi turlicha tadbirlar, o‘zaro hamkorlik munosabatlari kabi juda ko‘plab tadbirlar axloqiy suhbat kamchiliklarini to‘ldirishi mumkin.