Tarix-7 2017.(Uzb). indd

18-§. O‘RTÀ ÀSRLÀRDÀ ÕRISTIÀNLIK 
Dinning Yevropadà tàrqàlishi. Õristiàn dini IV àsrdàn 
gårmàn qàbilàlàri îràsidà ham tàrqàlà bîshlàydi. V àsrning 
îõiridà Frànklàr qirîli Õlîdvig õristiànlikni qàbul qilàdi. 
Àngliya và Irlàndiya mînàstir 
là 
ri 
dàn yåtishib chiqqàn 
sårg‘àyràt rîhiblàr Yevropaning eng chåkkà jîylàrigà ham 
bîrib, àhîlini õristiànlikkà o‘t 
kàz 
adilàr.
Kiyåv Rusi và Bîlgàriya Õ àsr îõirlàridà Vizàntiyadàn 
õristiànlikning pravîslàv màzhàbini qabul qilgan.
Õristiàn dini Yevropadà IV àsrdàn bîshlàb tàrqàl-
gàn.
Cherkovning bo‘linishi. Rim impåriyasining G‘àrbiy và 
Sharqiy Rimgà bo‘linishi cherkovni hàm àjràlishigà îlib 
kåldi. Frànk qirîli ko‘màgidà 756-yilda Itàli 
yadà Rim 
pàpàlàri dàvlàti – Pàpà viloyati tàshkil tîpàdi. Vizàntiya 
cherkovi esà àvvàldàn dàvlàtgà bo‘ysunuvchi, Kînstàn-
tinîpîl pàtriàrõi bîshqàràdigàn diniy tàshkilîtgà àylànàdi.
Sharqiy Yevropadà bîlgàrlàrni cho‘qintirishdàgi ràqîbàt 
õristiàn cherkovini ràsman: G‘àrbiy kàtîlik («jàhîn») 
và Sharqiy pravîslàv («sîf din», «chin e’ti 
qîd») cher-
kovlàrigà bo‘linishigà îlib kåldi. XI àsr o‘rtàlà 
ridàn bosh-
lab rim-kàtîlik và yunon-pravîslàv cherkovlàri mustàqil 
fàîliyat îlib bîrmîqdà. G‘àrbdà cherkov va’zlàri lîtinchà, 
Sharqdà esà yunîn tilidà îlib bîrilgàn. Kàtîlik cherkovi 
bàrchà ruhîniylàrgà uy 
lànishni taqiqlàsà («sålåbàt»), pra-
voslavlardà fàqàt rohiblàr îilà qurmàgàn.
Cherkov và dàvlàt. Yevropadà V àsrdà bîshlàngàn yer 
egaligi munîsàbàtlàriga o‘tish jarayonidan cherkov hàm 
chetda qolmaydi. Ekinzîrlàrning uchdàn biri ibîdàtõînà 

---

79
III BOB. JAHON XALQLARI O‘RTA ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
và mînàstirlàr qo‘lidà to‘plànàdi. Dàvlàt sîliqlàridàn îzîd 
etilgàn bu yerlàrdà cherkovdàn ijàràgà yer îlgàn 100 
minglàb qàràm dåhqînlàr måhnàt qilgànlàr.
Undàn tàshqàri, õristiàn cherkovi àhîlidàn ushr (hîsil-
ning 1/10) sîlig‘ini undirgàn. Àhîli, shuningdåk, bîlàni 
cho‘ 
qintirganda, nikîhdàn o‘tgànidà, màrhumga ta’zi-
ya màrîsimi o‘tkàzilgàndà và bîshqà udumlàr uchun 
ham pul to‘làgàn. Cherkovgà tushàdigàn dàrîmàdning 
tàlày qismi Rim pàpàsi õàzinàsigà yubîrilgàn. Ulardan 
tashqari, Katolik cherkovi, indulgånsiya (lîtinchà, «àfv») – 
gunîhlàrdàn kåchish yorliqlàrini sîtish hisîbigà hàm bîyi-
gàn. 
Yevropadà cherkov dàvlàtning muhim tàshkilîtigà àylà-
nib, uning siyosiy và iqtisîdiy fàîliyatigà àràlàshgan, sud 
vàzifàsini ham bàjàrgàn. Cherkov qo‘llàgàn jàzîning eng 
îg‘iri intårdikt – màmlàkàtdà ibîdàt và màrîsimlàrning 
vàqtin 
chàlik taqiqlànishi bo‘lgàn.
Innîkåntiy III (1198–1216) pà 
pà 
ligi dàvridà kàtîlik 
cherkovi o‘z qudrati cho‘q qisigà erishadi. Papaning «Îy 
o‘z yog‘dusini Quyoshdàn îlgàni 
dåk, qirîl hîkimiyati o‘z 
jilîsini pàpàlikdàn îlàdi», dågàn so‘zlàri àmàldà qo‘l-
lànilàdi. Rim pàpàsi går 
màn, frànsuz và ingliz hukm-
dîrlàrini intårdikt îrqàli tàvbà-tàzàrru qildiràdi. Ahîligà 
o‘z hukmini o‘t 
kà 
zishdà papa rohiblarga tàyangàn.
Yevropada mînàstirlàr IV àsrdà tàshkil etilgàn. Rîhib-
làr toat-ibodatdan bo‘sh paytlarida õàttîtlik bilan shug‘ul-
langanlar. Ayrimlari esa mînàstir qîshidàgi màktàblàrdà 
bîlàlàrni o‘qitgànlàr.