Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Hunàrmàndchilik. Sharq hunàr 
màndlàri iðàk gàzlamalàri, 
zåb-ziynàt buyumlàrining kàttà qismini chåt màmlàkàtlàrgà 
sîtish uchun ishlàb chiqàrgànlàr.
Îsiyo và Shimoliy Àfrikà shaharlàridà hàm hunàr-
mànd 
chi 
lik sexlari shaharlàr bilàn bir pàytdà vujudgà 
kål 
gàn. Sharqdà dàstlàb shahar àhîlisi sîliqlàrdàn îzîd 
qilingàn. Vàqt o‘tib sàvdîgàr và hunàrmàndlàrdàn hàm 
turli sîliq 
làr îlinà bîshlagan. Àràb õàlifàligi, Yaponiya, 
Õitîydà ustà và sàv 
dîgàrlàrdàn sîliqlàrni såx îqsîqîllàri 
yig‘ib bårgàn.
Õitîydà bàrchà ustàlàr sex a’zîsi bo‘lishlàri màjburiy 
etib qo‘yilgan. Hunàrmàndchilikning eng muhim sîhàlàri 
Õitîydà yuksàk tàràqqiyotgà erishgàn. Õususàn, fàqàt 
õitîyliklàr 600–700 kishi và yanà ko‘plàb yuk sig‘àdigàn 
yirik kåmàlàr – jînkàlàrni qurishgàn.
Buyuk Ipàk yo‘li chîrràhàsidà 
jîylàshgàn O‘rtà Îsiyo shaharlàri 
trànzit sàvdî màrkàzlàri edi. Chåt 
ellik sàvdîgàrlàr Sàmàrqànd qîg‘îzi 
và gàzlamalàrini, G‘ijduvîn kulîl-
chiligi buyumlàri-yu, màrvlik ustàlàr 
gàzlamalàri va kiyimlàrini yuqori 
bàhîlàgànlàr.
O‘rtà àsrlàrdà erînlik ustàlàr 
pàr 
chà, iðàk gàzlàmà 
làri, jun gilàmlàri bilàn shuhràt 
qîzîngàn. Erîndàn sàvdîgàrlàr po‘làtdàn yasàlgàn qurîl-
àslàhà, mis và kumush idishlàrni õàrid qilgànlàr.
62-rasm. Jonka

---

77
III BOB. JAHON XALQLARI O‘RTA ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
63-rasm. Osiyo bozori
Sàvdî. Àràb õàlifàligi, Tàn impåriyasi và Dåhli sultîn-
ligi singàri yirik màrkàzlàshgàn dàvlàtlàrning pàydî bo‘lishi 
sàvdîni yuqori dà 
rîmàd mànbàigà àylàntirdi. Uzîq Sharq-
dàn O‘rtà yer dångizigà qàdàr hu 
dudlàrdà fàqàt kàrvîn 
yo‘llàri îrqàli sàvdî îlib bîrilmàgàn. Fîrs ko‘rfàzi và Qi-
zil dångiz îrqàli àràb, hind, õitîy sàvdîgàrlàrining o‘nlàb 
kå 
màlàri suzgàn. Îsiyodàn fàrqlirîq, Àfrikàning iqtisîdiy 
qîlîqligi, undàgi uzluksiz urushlàr, qit’àning õîmàshyo, 
tuz, îltin, fil suyagi, ziràvîrlàr, qismàn qullàr mànbàigà 
àylànishigà sàbàb bo‘lgan.
Îsiyo bîzîrlàri o‘zining gàvjum 
và sårshîvqinligi bilàn ajralib turgàn. 
O‘rtà àsr bîzîrlàri ko‘pin 
chà sha-
har darvozalari yaqinidà jîylàshgàn. 
Shahar ichidà kichkinà bîzîrlàr 
bo‘lib, ulàr ma’lum màh 
sulîtlàrni 
sîtishgà iõtisîslàshgàn. O‘rtà Îsi-
yo và Erîndàgi yirik bîzîrlàr bir 
qànchà ràstà 
làrgà bo‘lingàn. Hàr 
bir ràstà ma’lum õildàgi mîl bilàn shug‘ul 
lànàdigàn sà-
vdîgàrlàrni yoki turli kasb hunàrmàndlàrini birlàshtirgàn. 
Ilk o‘rtà àsrlàrdàyoq Bag‘dîddà, Ishbiliya (Såvilya) và 
G‘àrnîtà (Grànàdà – Ispàniya)dà màrdikîrlar bîzîrlàri 
bo‘l gàn.
Sharq bîzîrlàridà hunàrmàndchilik ustàõînàlàri, 
do‘kînlàri hàm jîylàshgàn. Àyrim hîllàrdà ko‘chmà 
bîzîrlàr hàm tàshkil qilingàn. Ungà sàyyor sàvdîgàrlàr và 
àtrîfdàgi qishlîqlàrning o‘z màhsulîtlàrini sîtish ehtiyoji 
bo‘lgàn àhîlisi to‘plàngàn.
Yaponiyaning o‘rta asr shaharlari: Nara va Xeyyan 
budda ibodatxonalari yaqinida, Otsu chorrahada 
va karvon yo‘li bo‘ylab; Xyogo, Sapai shaharlari 
dengiz sohilida; qal’a yaqinida esa Nagoya shahri 
qurilgan.
1. Xaritadan Osiyo mamlakatlarining o‘rta asrlardagi 
yirik shaharlarini ko‘rsating.

---

78
III BOB. JAHON XALQLARI O‘RTA ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
2. Osiyo va Yevropa shaharlarining paydo bo‘lishi 
hamda yuksalishida qanday umumiylik mavjud?
3. Osiyo shaharlari hayoti haqida nimalarni 
o‘qidingiz. Hikoya qilib bering.