Tarix fani haqida umumiy tushuncha

---

International Conference on Developments in Education 
Hosted from Toronto, Canada 
https: econferencezone.org 
 
10
th
July 2022 
260 
TARIX FANI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA
Aliboyev Rustam Eshmurzayevich 
Surxondaryo Viloyati Qumqo’rg’on Tumanidagi 
80-umumiy o’rta ta’lim maktabi tarix fani o’qituvchisi
 
Annotasiya: Ushbu maqolada tarix fani, uning nima ekanligi, u nimalarni o’rganishi, tarix 
so’zining ma’nolari haqida ma’lumotlar keltirildi.
 
Kalit so’zlar: tarix, o’tmish, kelajak 
KIRISH
“Tarixiy xotirasiz -kelajak yo’q”- degan edilar muhtaram birinchi prezidentimiz Islom 
Abdug’aniyevich Karimov. Darhaqiqat, kelajakni qanday qurish bu barchaning o’z qo’lida. 
O’z tarixini bilgan, millat tarixini bilgan kishi o’z kelajagini chiroyli bunyod etishi mumkin. 
Tarixdagi bobolarimizdan faxrlanish, ulardan o’rnak olish yoki ularning qilgan xatolarini 
takrorlamaslik hammaning o’z qo’lida. Kishining 1 soniya oldingi hayoti ham tarixdir. Tarixda 
sodir bo’lgan shuhrtli voqealar yoki mudhish voqealarning barchasini 5 sinfdan to 11-sinf tarix 
fani darsliklaridan o’quvchilar o’rganishlari mumkin.
ASOSIY QISM
Tarix (arabcha: خيراتلا, oʻtmish; davr, vaqt, era; sana) — oʻtmish voqealar haqida axborot 
ochish, yigʻish, tartiblashtirish va namoyish etish bilan shugʻullanuvchi fan. Tarix bilan 
shugʻullanuvchi olimlar tarixchilar, deb ataladi. Tarix fani voqealar ketma-ketligini tahlil etadi 
va ularning sabab va samaralarini tizimlashtiradi. Tarixchilar tarix tabiati va foydasi ustida 
bahs olib borishadi. Bunda ushbu fanning oʻzi ham oʻrganiladi va zamonaviy muammolarni 
uning yordamida hal qilishga uriniladi. Biror madaniyatga oid, biroq tashqi manbalarga 
asoslanmagan hikoyalar (masalan, Alpomish haqida asotirlar) tarixiy mavzu emas, balki 
madaniy meros sanaladi. Tarix — 1) tabiat va jamiyatdagi har qanday rivojlanish jarayoni. 
Shu maʼnoda olamning yaratilish tarixi, Yer tarixi, barcha fanlar tarixi va boshqa tushuniladi; 
2) insoniyat va uning mahsuli boʻlgan tamaddunlar rivoji, jamiyat va davlatlar oʻtmishi 
taraqqiyoti jarayonini oʻrganuvchi fan. 
Tarix fani — insoniyatning butun oʻtmishi davomida jamiyat hayotida sodir boʻlgan voqea-
hodisalar, jarayonlarni (jamiyat rivojini) yaxlit bir tarzda oʻrganadi. Tarix fani ijtimoiy-
gumanitar fanlar (falsafa, sotsiologiya, iqtisod, psixologiya, sanʼatshunoslik va boshqalar) 
tizimining tarkibiy qismi. Tarix fanining bu guruhdagi oʻrni uning tadqiqot predmeti va 
usullari bilan belgilanadi. Turli ijtimoiy va gumanitar fanlar jamiyat hayotining alohida 
jihatlarini oʻrgansa, tarix fanining tadqiqot obʼyekti — aholi, jamiyat, mamlakat, davlat 
hayotining oʻtmishi va hoziri haqidagi faktlarni yigʻish, taxlil qilish, toʻplangan bilimlarni 
maʼlum bir tizimga solish va nazariy jihatdan umumlashtirishdir. Tarix fani oʻtmishda sodir 
boʻlgan jarayon va hodisalar orasidagi oʻzaro bogʻliqlik, ularning ildizi, tarixni 

---