Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

Atamalar izohi
ш\
‘ Protektorat (lotincha - homiy) - mustamlaka mamlakat qaramligi-
ning bir shakli. Bunday mamlakat ichki siyosatida birmuncha mustaqil
bo‘lsa-da, tashqi siyosati mustamlakachi davlat qodiga o‘tadi.
To‘ra - yuqori tabaqaga mansub kishi. Xiva xonligida xon qarindosh-
lari va yaqinlariga beriladigan unvon.
Vassal - bir davlatning boshqa bir davlatga bo‘ysunish tartibi.
Savol va topshiriqlar

1. 
   K. P. Kaufman nima uchun Samarqandga yurish qildi?
   
2. 
   Zirabuloq jangida amir qo‘shinlari nima uchun magdubiyatga uchradi?
   
3. 
   Samarqandda xalq harakatlariga kimlar boshchilik qildi?
   
4. 
   1868-yilgi shartnomaga ko‘ra amirlikning qaysi hududlari Rossiya impe­riyasi ixtiyoriga o‘tdi?
   

1873-yildagi shartnomaning mohiyatini aytib bering.Xiva xonli i a imperiyasi 0‘rta Osiyoda istilochilik yurish-
... lari natiiasida bosib olingan hududlarda dastlab mus-
yurishlarning tahkam о rnashib oldi. Xiva xonligiga qarsni olib bo- boshlanishi riladigan harbiy yurishga besh yil tayyorgarlik ko‘rdi.
— Yurish uchun bunday uzoq tayyorgarlik ko‘rishning
asosiy sababi A. Bekovich-Cherkasskiy boshchiligidagi qo‘shinning magdubiyatga uchraganligi (1717) bo‘Isa, boshqa yana bir sabab 1839- yilda V. Perovskiy boshchiligidagi qo‘shinlarning Xiva xonligigacha yetib borolmay orqaga qaytib ketganligi bo‘ldi. Xonlikni bosib olish Rossiya imperiyasi uchun Amudaryoni qo‘lga kiritish edi. Amudaryo- ni egallash birinchi navbatda suv manbasi, suv orqali savdo aloqalari, daryoning quyi oqimidagi tekisliklardagi serhosil yerlardan foydalanish imkoniyatlariga ega bo‘lish hisoblangan.
Rossiya imperiyasi tomonidan 0‘rta Osiyo istilo qilinishining uchinchi bosqichi (1873-1879-yillar) davomida Xiva xonligining istilo etilishi ham amalga oshirildi. Hujumg‘arbda Mang‘ishloq, shimolda Orenburg, sharqda Turkiston va janubda Krasnovodsk kabi to‘rt harbiy okrugdan olib borildi. Bunda 12 mingdan ortiq askar, 4600 ot va 20 ming tuyadan iborat harbiy qo‘shin ishtirok etgan. Bu qo‘shinga K. P. Kaufman boshchilik qildi. Maz- kur ko‘p sonli harbiy qo‘shin 1873-yil fevralda o‘zlari o‘mashgan joylari - Toshkent, Orenburg, Mang‘ishloq va Krasnovodskdan deyarli bir vaqtda yo‘lga chiqdi. Xiva xonligiga olib boruvchi yo‘llaming yomonligi, dastlab 25 daraja sovuqda, keyin 40 darajadan yuqori haroratda yo‘l yurish juda qiyin kechdi. Bundan tashqari cho‘llarda 60 darajagacha jazirama bo‘lishi, suvsiz dashtlardagi yo‘llar tufayli harbiy qo‘shin manzilga yetmasdanoq saflari siyraklashib bordi. Uning katta qismi yo‘lda kasalga chalindi, bir qismi halok bo‘ldi va bir qismi orqaga qaytib ketdi. Xivaga 7,5 ming
kishigina yetib bordi. Krasnovodsk va Mang‘ishloqdan Xiva tomon yurgan qo‘- i —: I shinlar jazirama issiq va suv yetishmasli-