Tarixi (XIX asrningikkinchi yarmi XX asr boshlari)

Ahmad Donish
nozir ul-kavokib» («Sayyoralarning joylanishlari») nomli astronomiyaga oid kitob yozgan. U faqat Buxoro amirligi emas, balki 0‘rta Osiyoning boshqa xonliklarida ham eng ko‘zga ko‘ringan madaniyat arbobi sifatida tanilgan edi.
XIX asr boshlarida amir Umarxon hukmronlik qilgan davrda Qo‘qon xonligidamarkazlashgan hokimiyat o‘matilishi, savdo-sotiqmunosabatlari- ning tartibga solinishi, xonlikdagi siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlik ilm-fan rivojlanishida muhim o‘rin tutdi. Xon saroyida o‘zbek milliy ma- daniyati rivojiga salmoqli hissa qo‘shgan namoyandalar ko‘paydi.
Saroyda tarixnavislik, adabiyot, xattotlik rivojlandi. Saroy tarixchi- si Muhammad Yunus tomonidan 1859-yilda yozilgan «Xudoyqul an- var» asarida Muhammad Alixon davri tarixi voqealari batafsil yoritilgan. Xonlikdagi eng mashhur xattot Turdi Ali bodgan. Xonlik o‘rdasi quril- gaeh, Xudoyorxon saroy devorlaridagi xattotlik ishlarini bajarishni ikki shaxsga - Turdi Ali va Mirzo Mahmudlarga topshirgan. Turdi Alining xon saroyidagi nuflizi baland boTgan va ba’zi madaniy tadbirlarda xon undan maslahatlar olgan.
0‘zingizni sinang!
Munis - ... 1819-yilda ... Ogahiy - ...
Turdi Ali - ... Ahmad Donish - ... 1857-yilda ...
Me’morchilik asrda ham 0‘rta Osiyo davlatlari shahar-
larida qurilish ishlari rivojlangan. Ayniqsa, Xiva
xonligida XIX asr oTtalariga borib qurilish ishlari avj oldi. Bu davrda Xiva va boshqa shaharlarda ko‘plab imoratlar - saroy, bozor, madrasa, masjid, xonaqoh kabi inshootlar qurildi. Ollohqulixon madrasasi, Rah- monqul Inoq saroyi, lehan qaTadagi Muhammad Aminxon madrasasi (1851-1855), Ark darvozasi qarshisida Muhammad Rahimxon madrasasi (1871) bugungi kunda ham Xiva shahrining ko‘rki hisoblanadi. Ular- ning devorlari o‘sha davr Xorazm me’morehiligiga xos boTgan usulda, tiniq zangori rang ustidan oq va yashil gullar tushirilgan koshinlar bilan bezatilgan.
Qo‘qon xonligida bu davrda Hazrati Kalon Sohibzoda madrasasi (1862), Hokim Oyim madrasasi (1869-1870), Sulton Murodbek mad­rasasi (1872) qurib bitkazilgan. Ularning iehida XIX asr ikkinehi yarmi noyob arxitektura yodgorligi hisoblangan yuzdan ortiq xonadan iborat