Tarmig’iga asoslanmagan blokli shifrlash algoritmlari qatoriga kiradi

Mundarija

Kirish

Kriptografiya - bu aloqani tajovuzkorlardan himoya qilish amaliyotidir. Kriptografiyaning eng muhim usullaridan biri shifrlash bo'lib, maxfiy ma'lumotlarni aniqlab bo'lmaydigan shaklga aylantirish orqali himoya qilish uchun ishlatiladi. Advanced Encryption Standard (AES) – bu keng qo’llaniladigan shifrlash algaritmi bo’lib, kuchli xavfisizlikni ta’minlaydi va xavfsiz aloqa, bank va harbiy tizimlar kabi turli xil ilovalarda qo’llaniladi.
AES algoritmi belgiyalik ikki kriptograf Joan Demen va Vinsent Raymen tomonidan ishlab chiqilgan. U birinchi marta standart sifatida 2001 yilda Amerika Qo'shma Shtatlaridagi Milliy Standartlar va Texnologiyalar Instituti (NIST) tomonidan avvalgi standart, ma'lumotlarni shifrlash standarti (DES) o'rniga qayd etilgan. AES simmetrik kalitli shifrlash algoritmi bo’lib shifrlash va deshifrlash uchun bir xil kalit ishlatiladi.
AES tarixi DES ishlab chiqilgan 1970 – yillarga borib taqaladi. DES bir necha o’n yillar davomida keng qo’llanilgan, ammo kompyuterlar tezroq va kuchliroq bo’lganligi sababli, uning 56 bitli kalit uzunligi xavfsiz shifrlash uchun juda qisqa bo’lib qoldi. Bu uzunroq kalitlar va xavfsizroq shifrlash algoritmidan foydalanadigan AESning rivojlanishiga olib keldi.
AES blokli shifrlash algoritmida 8 va 32 bitli (1 – baytli va 4 – baytli) vektorlar ustida amallar bajariladi. AES shifrlash algoritmi XXI asrning eng barqaror shifrlash algoritmi deb hisoblanadi. Bu algoritm boshqa mavjud standart simmetrik shifrlash algoritmlaridan farqili, Feystel tarmig’iga asoslanmagan blokli shifrlash algoritmlari qatoriga kiradi.

1. Bob. AES standart simmetrik blokli shifrlash algoritmi

1.1 Shifrlash

AES algoritmi – bu blokli fikslangan 128 bit ma’lumotlarni shifrlash algoritmi. AES blokli shifrlash algoritmi o’zgaruvchan uzunlikdagi kalitlar orqali shifrlanadi (K₁₂₈, K₁₉₂, K₂₅₆). Kalit va blok uzunliklari bir-biriga bog’liq bo’lmagan holda 128, 192 yoki 256 bit bo’ladi (M₁₂₈, M₁₉₂, M₂₅₆).

AES shifrlash algoritmining roundlar soni N_r, kirish bloklar o’lchami N_b va kalit uzunligi N_k ga bog’liq holda quyidagicha:

Nr	Nb=4 128 bit	Nb=6 192 bit	Nb=8 256 bit
Nk=4 128 bit	10	12	14
Nk=6 192 bit	12	12	14
Nk=8 256 bit	14	14	14