Iqtisodiy tahlil - amaliy fandir. Agar u bilish nazariyasiga tayanib - Iqtisodiy tahlil - amaliy fandir. Agar u bilish nazariyasiga tayanib
- rivojlansa, insonning amaliy faoliyatida naflilik va iqtisodiy samaradorlik oshadi. Bu esa fanning amaliy hayotda o‘z o'mini topganidan
- dalolat beradi.
- Shu sababli iqtisodiy tahlil o‘z faoliyatida dialektikaning asosiy
- tamoyillariga asoslanadi. Ular quyidagilardan iborat:
- - doimo harakat;
- - o‘zaro aloqa va o‘zaro bog'liqlik;
- - sabab-oqibat;
- - koordinatsiya va subkoordinatsiya;
- - qarama-qarshilik;
- - miqdor o'zgarishidan sifat o'zgarishi;
- - inkomi-inkor va boshqalar.
- Ushbu tamoyillar asosida tahlil obyektni ham tizimli, ham kompleks
- tarzda o'rganib, u bo'yicha zarur qonunlar, qoidalar va o'ziga xos jihatlami aniqlaydi.
- Amaliyot uchun iqtisodiy tahlilning xususiyati, zaruriyligi va
- qimmatli tomoni, u voqea-hodisalar dinamikasini o'rganadi.
Bu jarayonda mazkur fan - tadqiq qilish mumkin boigan obyektiv - Bu jarayonda mazkur fan - tadqiq qilish mumkin boigan obyektiv
- reallik; predmet va hodisalar u yoki bu tomon hamda jihatlarga ko'ra
- boshqalar bilan bevosita va bilvosita bogiiq boigan holda, doimo harakatda, o'zgarishda deb qaraydi. Iqtisodiy hodisalaming bir-birlariga
- bogiiqligini, o'zaro harakatlarini, alohida shaklda yuzaga chiqishini va
- boshqa tomonlarini o'rganmasdan turib, ulaming tuzilishi, harakat qonunlari, xususiyatlarini o'rganib boimaydi. Bu esa muayyan iqtisodiy
- obyektni muhim belgilarga ko'ra boiaklarga boiib, so'ngra ulaming
- umumiyligini ta’minlovchi jihatlarini tahlil yordamida aniqlab tegishli
- xulosalar olishda hamda ulardan amaliyotda foydalanishda juda muhimdir.
- Bilishning subyekti boigan inson tomonidan iqtisodiy faoliyatdagi
- turli voqealar kuzatilib, ulaming natijalari to'g'risida m aium otlar
- olinadi, ya’ni faktlar to'planadi. M aiumki, fanda voqealar bevosita o'zi
- tahlil etilmaydi, balki ular qayd etilgan faktlar bo'yicha o'rganiladi.
Emperik bilishlar bo'yicha qayd etilgan faktlar fanga kiradi, qayta - Emperik bilishlar bo'yicha qayd etilgan faktlar fanga kiradi, qayta
- ishlanadi va saqlanadi. Lekin inson tomonidan qayd etilgan faktlar bir
- butun voqea yoki predmetni o'rganish uchun yetarli hisoblanmaydi.
- Buning uchun o'rganilayotgan obyekt muayyan belgilar bo'yicha
- guruhlar va yoki boiaklarga ajratilishi zarur. Bulardan ma’lum bo‘1moqdaki, aniq obyekt to'g'risida ilmiy faktlar to‘plash, ulami tahlil
- qilishdan boshlanar ekan. Yuqorida aytilganlardan shunday xulosaga
- kelish mumkinki, tahlil, jamiyat yoki tabiatdagi voqea va hodisalami
- o'rganish usuli bo‘lib yuzaga chiqadi.
- Bir butun obyektni fikran bo‘laklarga boiib o‘rganish tahlilda o‘ta
- ahamiyatli tadqiqot usuli boiib hisoblanadi. Mazkur usul o'rganilayotgan hodisani ichki mohiyatini ochishda va uni turli omillarga bog'-
- liqligini aniqlashda juda muhim dir. Bunday fikrlashda falsafaning
- abstrakt usul-uslublaridan keng foydalaniladi.
- Tahlilda bir butun hodisa yoki predmet boiaklarga boiinib, uning
- har bir alohida tomonlari o'rganiladi. Lekin bu bilan o'rganilayotgan
- obyektni to'la m a’noda tavsiflab boimaydi. Buning uchun obyektni
- o'rganilayotgan tomonlarini umumlashtirib, umumiy jihatlami hosil
- qilish kerak. Mazkur masala esa sintez usuli bilan amalga oshiriladi.
- Ta’kidlash kerakki, hodisa yoki jarayonlar o'rganilib ilmiy xulosalar
- chiqarilishida tahlil va sintez usuli birgalikda harakat qiladi. Mazkur
- tartib obyektning dialektik birligini ta’minlaydi. Bu bilan tadqiq etilayotgan predmet yoki hodisalaming dialektik birligini har tomonlama bilish
- mumkin.
- Faktlar tahlilidan nazariy sintezga o'tish induksiya va deduksiya
- metodlari yordamida amalga oshiriladi.
- Induksiya - alohida faktlar bilimidan umum bilimlarga (ya’ni
- qonunlar yoki boshqa amaliy va zaruriy aloqalami aks ettiradigan) o'tish
- usulidir.
- Deduksiya - fikrlami umumiylikdan xususiylikka tatbiq etish usulidir. Bunda, umumiy tasnifdagi qonunlar, bog'liqliklar xususiy tasnifga
- o'tkaziladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
