Тартибга солинадиган иктисодиёт зарурми ёки эркин бозорми

Asosiy adabiyotlar:

1. Зойтхаймер К. «Федеративная Республика Германия сегодня» М.,1997 г.
2. Колчина. В. «Финансы` предприятий»-М: изд. «Финансы и статистика», 1999 г.
3. В.П.Колесов и М.Н.Осмова «Мировая экономика. Экономика зарубежных стран» eчебник М-Флинта 2000 г.
4. Ковалёва.А.М. «Финансы» – М: издат. «Финансы` и статистика», 2000 год.
5. Князев В.Г. «Тенденции развития налоговых систем зарубежных странах» Налоговый вестник 1998 г. № 9.
6. Тютюрюков Н.Н. Налоговые системы зарубежных стран: Европа и США: yчеб.пос./-М.Дашков и К, 2002 г.
7. Черник.Д.Т. «Налоги Германии» М.:- Финансы. 2004 г .
8. Ходов Л.Г., Попов В.И. Подходное налогообложение физических лиц (зарубежный опыт, российские проблемы): Учебное пособие - М.: ТЕИС, 2004 – 132 с.
9. Error: Reference source not found – Rossiya Federatsiyasi byudjet tizimi;
10. Error: Reference source not found - O’zbеkiston Respublikasi
11. Error: Reference source not found - Rossiya Federatsiyasi qidiruv sayti;

XII bob. Italiya soliq tizimi

12.1. Italiya davlat daromadlarini shakllantirishda soliq turlarining muhim manba hisoblanishi.

Italiyaning hozirgi soliq tizimi 1980-yillar oxirida shakllangan. Odatdagi vazifalarni yechishdan tashqari u ma’lum milliy xususiyatlarni saqlab qolgan holda Italiya iqtisodiyotini G’arbiy Evropa umumiy bozoriga kirishi uchun zarur moliyaviy sharoit yaratishi kerak edi.
Dunyodagi ko’pgina rivojlangan mamlakatlarda bo’lgani singari Italiyada ham davlat daromadlarining muhim manbalaridan biri jismoniy shaxslardan undiriladigan daromad solig’i hisoblanadi. U progressiv xususiyatga ega bo’lib, kalendar yil davomida jismoniy shaxslar oladigan sof daromad yig’indisini hisobga oladi. Bunda fuqarolarning shaxsiy yeridan olgan daromadlari, shaxsiy kapitaldan, yollanma ishlardan, tadbirkorlik faoliyatidan va boshqa manbalardan tushgan daromadlari jamlanadi²⁰.
O’z navbatida shaxsiy yerdan olgan daromadlari yer uchastkalaridan va qurilishdan tushgan daromadlardan tashkil topadi. Birinchisi yerga egalik qilishdan yoki agrar faoliyat yuritishdan kelib tushadi. Ikkinchisi binolar va inshootlarni bevosita egasi tomonidan ekspluatasiya qilishi va ularni ijaraga berish natijasida olingan daromadlardan tashkil topadi.
Yerga rentasi o’lchami kadastr reestri bilan tartibga solinadi. Qurilish inshootlaridan soliqlar belgilangan tarif asosida bevosita egasi tomonidan foydalanilayotgan inshootlardan o’rnatiladi. Ijaraga berilgan qurilishlardan tushadigan soliqlar o’lchami ijara shartnomasida belgilangan yillik ijara haqi bilan aniqlanadi. Umumiy sof daromadni hisoblash va soliqqa tortish maqsadida ijara haqi 10 foizga kamayadi, bino va inshootlarni ekspluatasiya qilish ehtiyojini hisobga olib yana 15 foizga pasayishi mumkin.
Kadastrli baholash oxirgi 10 yilda bir marta qayta ko’riladi. Ammo moliya vazirligi tomonidan ular o’rtasidagi me’yoriy hujjatlarga tuzatish koeffisentlari kiritilishi mumkin.
Yer egalik solig’ini hisoblashda faqat qishloq xo’jaligi faoliyati uchun yaroqli yerlar inobatga olinadi. Qurilish solig’ini hisoblaganda shahardagi uylar, dala hovlilar hisobga olinadi, biroq qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlash inshootlari, ishlab chiqarish va savdo korxonalari uchun yordamchi qurilish inshootlari omborlar va qo’riqxonalar, hamda molxonalar bundan istisno.
Kapital daromadlariga jismoniy shaxslarning banklardagi hisob raqamlariga qo’yilgan jamg’arma foizlari, dividendlar, annuitetlar, lotoreya yutuqlari va boshqalarni o’z ichiga oladi. Bunda soliq yagona stavkada bank yoki boshqa muassasalar tomonidan to’lov amalga oshirilayotgan vaqtda ushlanadi.
Yollanma mehnat daromadi ish haqidan tashqari pensiyani ham o’z ichiga oladi. Ish haqi va pensiyadan tashqari daromad manbaiga ega bo’lmaganlar soliq deklarasiyasi berishdan ozod qilinadilar.
Tadbirkorlik faoliyatidan daromad aholini shu faoliyat bilan shug’ullanuvchilarga tegishli bo’lib, soliqlar sof foydadan hisoblanadi. Faqat kasbiy faoliyat bo’yicha, masalan, vrachlik yoki advokatlik amaliyoti va ijodiy mashg’ulotda haqiqiy xarajatlar chegirib tashlanadi. Jismoniy shaxslardan daromad solig’i stavkalari progressiv xususiyatga ega. Ularga inflyatsiya indeksini hisobga olib, har yili o’zgartirish kiritiladi.
1993 yilda 7,2 mln.lirgacha daromadga 10% stavkasida, 7,2 mln. Lirdan 14,4 mln.lirgacha 22%, 14,4 mln. lirdan 30 mln. lirgacha 27% va undan yuqorilariga 50% gacha soliq solingan. 1980-yillarda daromad solig’ining mutloq stavkasi 62%ga yetgan.
Oilasida boqimandalari bor yoki 5,1 mln.lirdan kam daromad oluvchilar soliq imtiiyozlaridan foydalanadilar.
Daromad solig’ini to’lovchilarning o’zlari soliq to’grisidagi deklarasiyani to’ldirish yo’li bilan hisoblaydilar va soliq tashkilotlariga taqdim etadilar.
Yuridik shaxslardan daromad solig’i daromadliligi bo’yicha ikkinchi bevosita soliq hisoblanadi. Bu soliq mutanosib bo’lib, byudjetga 36 foiz belgilangan stavkada to’lanadi. Daromad solig’ini aniqlashda ish haqi yalpi daromaddan chegirilib, foydaning sherigi, ya’ni kompaniya direktorining to’lovlari hisobga olinmaydi. Ilmiy tekshirish ishlariga sarflar to’la chegiriladi. Zarur bo’lganda zarar keyingi yil foydasiga qo’shib yuboriladi, bu 5 yil davomida amalga oshiriladi. Bu ikki soliq umumdavlat solig’idir. Bulardan tashqari Italiyada jismoniy va yuridik shaxslarga mahalliy daromad solig’i ham qo‘llaniladi. Soliq stavkasi 16,2 foiz. Bu soliqni hisoblashda yollanma ish daromadi, kasbiy faoliyat daromadi hamda yerga egalik qilishi hisobga olinmaydi. Soliq markaziy hukumat tomonidan undirilib, keyinchalik mahalliy byudjetga to’la o’tkaziladi.
Italiyaning egri soliqlari sirasiga - qo’shilgan qiymat solig’ini ko’rsatish mumkin. Soliqqa tortish uchun qo’shimcha qiymat tovar va xizmatlar sotuvidan tushgan foyda va tovar hamda xizmatlar tannarxi o’rtasidagi farq sifatida hisoblanadi. Soliq tadbirkordan ishlab chiqarish yoki kommersiya doirasiga o’tish davrida olingan tovarlar qiymatini o’sishi miqdorida undiriladi. Odatda Italiyada qo’shilgan qiymat solig’i stavkasi 19 foizni tashkil etadi. Ammo 13,9 va 4 foizli chegirib tashlanadigan soliq stavkasi ham amal qiladi. Chegirmalar oziq-ovqat tovarlariga, gazeta va jurnallarga qo’llaniladi. Tovarlar eksporti, xalqaro xizmat va ular bilan bog’liq operasiyalar uchun QQS solinmaydi.
Iste’mol uchun zarur tovarlarning ayrim turdagi egri soliqlar (aksiz solig’i) tovarlarga qo’llaniladi. Masalan, ularga o’tkir alkogol ichimliklari, pivo, gugurt, bananlar, qurilish materiallari, elektroenergiya, neft va neft mahsulotlari kiradi.