Тартибга солинадиган иктисодиёт зарурми ёки эркин бозорми

Ответственный редактор:
Эшбоев У. Т. — Декан факультета «Бухгалтерского учета и аудит» к.э.н., доцент.
Рецензенты:
А.С.Джураев — Зав. кафедрой «Налоги налогообложение» ТФИ , д.э.н., проф.
С. К. Худойкулов — Доцент кафедры «Финансы и налоги» ТГЭУ, к.э.н., доц.
Эксперты:
Абдувахобов О. – Начальник отдела внутренного
контроля и мониторинга Ташкентского Государственного Экономического университета,
кандидат экономических наук, доцент.
Юсупов О.А. — старший преподаватель Ташкентского Государственного Экономического университета кафедры «Финансы и налоги»
Azizov O.M. «Tax system of foreign countries» (manual). Т.: ТSUE, 2006 – 160 p.

This manual is presented the tax system, order and mechanism taxation, as well as conducted tax reform in some developed state and countries – members C.I.S. Present an allowance is intended for students of economic high schools, studying course 5340800 «Taxes and taxation», as well as for more broad readership and researchers in the field of taxations.

Responsible editors:

21. 
    T. Eshboеv – Decan of faculty «Accounting
    

and audit», senior lecture
Reviewers:
A.S. Juraev — chief of department «Taxes and taxation» TFI, professor
S.K. Xudoykulov — senior lecture of Tashkent State Economic University Chair of «Finance and Tax»,
Experts:
Abduvahabov O. — The director chieb of department of domestic control and monitoring of Tashkent State Economic University, candidate of economic scionel, lecturer
Yusupov O. A. — senior teacher of Tashkent State Economic University Chair of «Finance and Tax»

Kirish

Fanni o’rganishning dolzarbligi. Davlatning bozor iqtisodiyotiga ta’sir ko’rsatuvchi ko’pgina iqtisodiy tayanchlari o’rtasida soliqlar muhim o’rin tutadi. Bozor munosabatlari sharoitida, ayniqsa, bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida soliq tizimi — bu davlatning siyosiy-iqtisodiy tomondan tartibga soluvchilaridan biri hamda moliya-kredit mexanizmining asosidir. Davlat soliq siyosatidan bozorning salbiy ko’rinishlariga aniq ta’sir etish vositasi sifatida keng foydalaniladi. Har bir soliq butun soliq, tizimidek, bozor sharoitida iqtisodiyotni boshqarishda kuchli ta’sir etuvchi vositadir. Butun xalq xo’jaligining samarali faoliyat ko’rsatishi soliq solish tizimining qanchalik to’g’ri tuzilganligiga bog’liqdir.
Mustaqilligimizning dastlabki yillarida nashr etilgan Davlatimiz rahbarining “O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida” (1995 y.) nomli asarida soliq tizimida islohotlar o’tkazish muhimligi ta’kidlab o’tildi. Bozor islohotlarini amalga oshirish dasturining birinchi bosqichida soliq siyosati sohasida g’oyat muhim va birinchi darajali chora-tadbirlar hamda ustuvor yo’nalishlar sifatida quyidagilar ilgari surildi: “- soliq tizimini takomillashtirish, byudjet daromadlarining barqaror suratda to’ldirib turilishini ta’minlaydigan, kichik va xususiy korxonalarning, chet el kapitali ishtirokidagi, qishloq xo’jaligi mahsulotini qayta ishlaydigan va xalq iste’moli mollari ishlab chiqaradigan qo’shma korxonalarning rivojlanishini rag’batlantiradigan pishiq-puxta soliq siyosatini olib borish”¹.
2005 yil yanvar oyida bo’lib o’tgan Oliy Majlis qonunchilik palatasi va sеnatining qo`shma majlisidagi ma'ruzasida O`zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti I.A.Karimov, rеspublikamizda soliqqa tortish tizimini isloh qilishda “boshqa rivojlangan davlatlarning ilg`or tajribasidan foydalanish” lozimligi haqida yana bir karra ta’kidlab o’tdi.²
G’arbda soliq masalalari allaqachon korxonalarning moliyaviy rejalashtirilishida faxrli o’rin egallagan. Yuqori soliq stavkalari sharoitlarida noto’g’ri yoki yetarlicha bo’lmagan soliq omillari noxush asoratlarga va hatto korxonaning sinishiga ham olib kelishi mumkin. Boshqa tomondan, soliq qonuniyatida ko’zda tutilgan imtiyozlar va chegirmalardan to’ g’ri foydalanish nafaqat yig’ilgan moddiy mablag’larning saqlanib qolinishini, balki faoliyatning rivojlanishini moddiy ta’minlash imkoniyatlarini, soliqlar orqali tejalgan yangi investitsiyalarni va hatto g’aznadan to’langan soliq to’lovlarining qaytarilishini ham ta’minlashi mumkin.