Tasdiqlayman” Bojxona ishi fakulteti, bojxona xizmati podpolkovnigi B. Otaniyozov “ ” oktyabr 2022 y

“TASDIQLAYMAN”
Bojxona ishi fakulteti, bojxona xizmati podpolkovnigi
___________B.Otaniyozov
“____” oktyabr 2022 y.

“Iqtisodiy xavfsizlik” fanidan yakuniy nazorat savollari

1. Inqirozlarning mohiyati va ko‘rinishlari

2. Moliyaviy-iqtisodiy inqirozning iqtisodiy-ijtimoiy xavfsizligiga ta’siri nimada?
3. Har birimizga ma’lumki mamlakat iqtisodiy xavfsizligini o‘rganishda ma’lum ko‘rsatkichlardan foydalaniladi. Mamlakat bank-moliya sohasini o‘zida aks ettiruvchi ko‘rsatkichlarni aytib bering va ularni tasniflang (O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy-iqtisodiy ko‘rsatkichlari asosida o‘z fikringizni bildiring).
4. 2008 yili mamlakatimizda moliyaviy barqarorlikka erishish va inqirozdan chiqish yo‘llari qaysilar bo‘ldi?
5. 1929-1933 yillardagi inqirozning ta’sir doiralari nimalarda aks etdi?
6. Dunyoda inflyatsiyaning o‘sish sur’atlari oshib bormoqda, AQSHda 8 %dan, Evropa hududida 7 %dan yuqori ko‘rsatkichlar qayd etilgan. O‘zbekiston Respublikasida ham inflyatsion kutishlar yil boshiga qaraganda qayta ko‘rib chiqilib 10 dan yuqori bo‘lishi aytilmoqda. Aytingchi, butun dunyodagi inflyatsion jarayonlarga qanday omillar ta’sir ko‘rsatgan? By holatda mamlakatimiz iqtisodiy manfaatlariga qanday tahdidlar vujudga keladi?
7. Karona virusi pandemiyasining jahon iqtisodiyotiga ta’siri doirasi nimada ko‘rindi?
8. Undan chiqishning taklif qilinayotgan qanday yo‘llari berildi?
9. Ma’lumki mamlakat iqtisodiy xavfsizligini o‘rganishda makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning chegaraviy mezonlaridan foydalaniladi. Jumladan, mamlakatda aholi sonida keskin uzilishlar bo‘lmasligi uchun tug‘ilishning jamlanma koeffitsienti 2,6 dan kam bo‘lmasligi kerak. Aytingchi, mezon ko‘rsatkichlar mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasiga ko‘ra qanday tafovutlarga ega?
10. O‘zbekistonni 2008 yilgi inqirozdan chiqish choralari qaysilar bo‘ldi?
11. Iqtisodiy manfaatning mohiyati va ularning namoyon bo’lish shakllarda.
12. Butun dunyoda retsessiya kuzatilishi ehtimolining oshib borishi sharoitida xalqaro tashkilotlar tomonidan O’zbekistonda YaIMning 4 %ga oshishi kutilmoqda. Sizning fikringizga ko‘ra, rivojlanayotgan mamlakatlar uchun YaIM o‘sish sur’atining qanday chegaraviy ko‘rsatkichlari mavjud.
13. Iqtisodiy manfaatlarga tahdidlar va ularning vujudga kelishi.
14. Kriminal iqtisodiy tahdidlar turlari.
15. Dunyoda kambag‘allik muammosini o‘rganishda Jahon bankining metodologiyasidan keng foydalaniladi. Unga ko‘ra kambag‘allikning mutlaq chegarasi sifatida past daromadli davlatlar uchun 1,9 AQSH dollari belgilangan. Bu uslubiyat to‘g‘risida qanday ma’lumotlarga egasiz?

16. Iqtisodiy tahdidlar.

17. Ichki tahdidlar qanday shakllarda namoyon bo‘ladi? Ular qanday xavf tug‘diradi?
18. Dunyoda kambag‘allik muammosini o‘rganishda Jahon bankining metodologiyasidan keng foydalaniladi. Unga ko‘ra O‘zbekiston o‘rta daromadli davlatlar guruhiga kiritilib, kambag‘allik chegarasi 3,2 $ni tashkil etadi. Bu ma’lumot bo‘yicha o‘z fikringizni bildiring.
19. Tashqi tahdidlar qanday shakllarda namoyon bo‘ladi?
20. Tahdidlarning o‘zaro bog‘liqligi nimalarda ko‘rinadi va ularning oldini olish uchun nima qilish kerak?
21. Mamlakatimiz iqtisodiy xavfsizligiga tahdidlar orasida ekologik muammolar alohida o‘rin egallaydi. Ekologik tahdidlarning ortishi natijasida iqtisodiy yo‘qotishlar qanday aniqlanadi?
22. O‘zbekistonning iqtisodiy xavfsizligiga tahdidning qanday ichki omillari mavjud?
23. O‘zbekistonda iqtisodiy xavfsizlikka qanday tashqi tahdidlar mavjud?
24. Ma’lumki, dunyoda sodir bo‘layotgan turli iqtisodiy, ijtimoiy hamda siyosiy jarayonlar natijasida mamlakatimiz makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarining prognoz ko‘rsatkichlarga nistbatan farqli bo‘lishi kutilmoqda. Jumladan ERTBning mamlakat YaIM bo‘yicha prognoz ko‘rsatkichlari 6 %dan 4 %ga kamaytirildi. Bu haqidagi o‘zingizni fikrlaringizni bildiring.
25. Mamlakatimizda iqtisodiy xavfsizlikka tahdidlarning oldini olish va ularning salbiy ta’sirini kamaytirish bo‘yicha qanday vazifalar belgilangan?
26. Iqtisodiy xavfsizlik qanday ko‘rsatkichlar orqali tavsiflanadi?
27. Sizning fikringizga ko‘ra mamlakatimiz iqtisodiy xavfsizligiga qanday ekologik tahdidlar mavjud? Ular haqidagi fikringizni makroiqtisodiy ko‘rsatkichlardan foydalangan holda bildiring.
28. Iqtisodiy xavfsizlikning quyi tahlikali chegarasi deganda nimani tushunasiz?
29. Iqtisodiy xavfsizlikning umumiqtisodiy ko‘rsatkichlari nimalardan iborat?
30. Dunyoda inflyatsiyaning o‘sish sur’atlari oshib bormoqda, AQSHda 8 %dan, Evropa hududida 7 %dan yuqori ko‘rsatkichlar qayd etilgan. O‘zbekiston Respublikasida ham inflyatsion kutishlar yil boshiga qaraganda qayta ko‘rib chiqilib 10 dan yuqori bo‘lishi aytilmoqda. Aytingchi, butun dunyodagi inflyatsion jarayonlarga qanday omillar ta’sir ko‘rsatgan? By holatda mamlakatimiz iqtisodiy manfaatlariga qanday tahdidlar vujudga keladi?
31. Mikroiqtisodiyot darajasida qanday iqtisodiy xavfsizlik ko‘rsatkichlarini bilasiz?
32. Hududiy iqtisodiy xavfsizlik qanday ko‘rsatkichlar bilan ifodalanadi?
33. Hozirgi kunda ko‘plab rivojlangan mamlakatlarda tug‘ilish ko‘rsatkichlarining tushib ketish holatlari yuz bermoqda? Aholi sonini kamayib borishi mamlakat iqtisodiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkunmi? Aholi sonini tahlil qilishda qanday ko‘rsatkichlardan foydalaniladi?
34. Milliy va mintaqaviy iqtisodiy xavfsizlikni qanday indikatorlar orqali hisoblanadi?
35. Milliy va mintaqaviy iqtisodiy xavflar ko‘rinishlarini aytib bera olasizmi?
36. O‘zbekiston Respublikasida aholi sonidagi o‘zgarishlar qanday tendensiyalarga ega? Aytingchi, mamlakatimizda aholi sonini ortib borishi yoki, kamayishi natijasida qanday masalalarga ko‘proq ahamiyat qaratish lozim?
37. Milliy va mintaqaviy iqtisodiy xavfsizlik ob’yektlari qaysilar?
38. Iqtisodiy nizolar mohiyati;
39. Barchamizki ma’kumki mamlakat iqtisodiyotini o‘zida aks ettiruvchi ko‘rsatkichlar orasida YaIM ko‘alohida o‘rin egallaydi. O‘zbekiston Respublikasida YaIM 2015 yilda 7,2 % ni tashkil etgan, shu bilan birga 2017 yilda ushbu ko‘rsatgich 4,4 %ga tushib qolgan. Sizning fikringizga ko‘ra bunday o‘zgarishga qanday omillar ta’sir ko‘rsatgan?
40. Milliy xavfsizlik bo‘yicha aktlar;
41. Korrupsiyaga oid mintaqa doirasida qabul qilingan hujjatlar mohiyati;
42. Ma’lumki mamlakat iqtisodiy xavfsizligini o‘rganishda makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning chegaraviy mezonlaridan foydalaniladi. Jumladan, mamlakatda aholi sonida keskin uzilishlar bo‘lmasligi uchun tug‘ilishning jamlanma koeffitsienti 2,6 dan kam bo‘lmasligi kerak. Aytingchi, mezon ko‘rsatkichlar mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasiga ko‘ra qanday tafovutlarga ega?
43. Iqtisodiy sudlarning vazifalari va faoliyati;
44. Milliy xavfsizlikni ta’minlashda nodavlat tashkilotlarning o‘rni;
45. Ma’lumki iqtisodiy xavfsizlik tushunchasi nafaqat davlat balki korxona, alohida iqtisodiy sub’ektga ham taaluqli hisoblanadi. Aytingchi alohida uy xo‘jaligining iqtisodiy xavfsizligi to‘grisida qanday ma’lumotlarga egasiz. Mamlakatimizda uy xo‘jaliklari to‘g‘risidagi qanday statistik ma’lumotlarga egasiz.
46. Huquqni muhofaza qilish organlari milliy xavfsizlik sohasidagi faoliyati;
47. Huquqni muhofaza qiluvchi organlar: davlat soliq xizmati, bojxona organlari va xizmatini ta’riflang.
48. Ma’lumki, dunyoda sodir bo‘layotgan turli iqtisodiy, ijtimoiy hamda siyosiy jarayonlar natijasida mamlakatimiz makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarining prognoz ko‘rsatkichlarga nistbatan farqli bo‘lishi kutilmoqda. Jumladan ERTBning mamlakat YaIM bo‘yicha prognoz ko‘rsatkichlari 6 %dan 4 %ga kamaytirildi. Bu haqidagi o‘zingizni fikrlaringizni bildiring.
49. Davlat boshqaruvi organlari tizimi;
50. Milliy xavfsizlikda davlat organlarining o‘rni;
51. Bank-moliya tizimida mavjud tahdidlarning orasida pul massasi hajmining haddan ziyod ortib borishi alohida o ‘rin egallaydi. Pul massasi to‘g‘risida qanday ma’lumotlarga egasiz, O‘zbekistonda qanday pul agregatlaridan foydalaniladi.
52. Oliy Majlisning inson huquqlari bo‘yicha vakili (Ombudsman)ni vazifalari;
53. Advokaturaning milliy iqisodiy xavfsizlikdagi vazifalari;
54. Mamlakat iqisodiy xavfsizligini ta’minlashda fiskal siyosat alohida o‘rin egallaydi. Aytingchi, byudjet-soliq siyosatini yuritishda makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda qanday dastaklardan foydalaniladi?
55. Iqtisodiy xavfsizlik ko‘rsatkichlarining tavsiflanishi;
56. Iqtisodiy xavfsizlikning quyi tahlikali chegaralari va ularni belgilash uslubiyati;
57. Butun dunyoda retsessiya kuzatilishi ehtimolining oshib borishi sharoitida xalqaro tashkilotlar tomonidan O’zbekistonda YaIMning 4 %ga oshishi kutilmoqda. Sizning fikringizga ko‘ra, rivojlanayotgan mamlakatlar uchun YaIM o‘sish sur’atining qanday chegaraviy ko‘rsatkichlari mavjud.
58. Iqtisodiy xavfsizlikning umumiqtisodiy ko‘rsatkichlari;
59. Mikroiqtisodiyot darajasida iqtisodiy xavfsizlik ko‘rsatkichlarining tizimi;
60. Bojxona o‘rganlarining mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashdagi o‘rni to‘g‘risida ma’lumot bering. Bojxona tushumlarining jami byudjet daromadlaridagi ulushi qanday tendensiyaga ega?
61. Hududiy iqtisodiy xavfsizlik ko‘rsatkichlari;
62. Milliy va mintaqaviy iqtisodiy xavflar ko‘rinishlari;
63. Noqonuniy tovar aylanishi natijasida xufiyona iqtisodiyotning kuchayishi kuzatiladi. Noqonuniy tovar aylanishini oldini olish bo‘yicha qanday chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda?
64. Milliy va mintaqaviy iqtisodiy xavfsizlik ob’yektlari;
65. Milliy va mintaqaviy iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashning asosiy yo‘nalishlari;
66. Shaxsning iqtisodiy xavfsizligini belgilovchi qanday ko‘rsatkichlar mavjud. Mamlakatimizda aholi daromadlari bo’yicha qanday ma’lumotlarga egasiz.
67. Milliy xavfsizlikda chegara ko‘rsatkichlari;
68. Milliy va mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlovchi davlat tuzilmasining huquqiy asoslar;
69. Shaxsning iqtisodiy xavfsizligini belgilovchi ko‘rsatkichlardan biri bu kambag‘allik ko‘rsatkichi hisoblanadi. Jahonda hamda O‘zbekistonda kambag‘allik ko‘rsatkichlari qanday aniqlanadi.
70. Yetakchi mamlakatlar milliy xavfsizligini baholovchi ko‘rsatkichlar;
71. O‘zbekiston uchun eng muhim xalqaro munosabatlarning zamonaviy tizim elementlari;
72. Dunyoda kambag‘allik muammosini o‘rganishda Jahon bankining metodologiyasidan keng foydalaniladi. Unga ko‘ra kambag‘allikning mutlaq chegarasi sifatida past daromadli davlatlar uchun 1,9 AQSH dollari belgilangan. Bu uslubiyat to‘g‘risida qanday ma’lumotlarga egasiz?
73. Iqtisodiy sohadagi xavfsiz ob’yektlar;
74. Respublika bojxonasi iqtisodiy xavfsizlikni qay darajada ta’minlab bera oladi?
75. Dunyoda kambag‘allik muammosini o‘rganishda Jahon bankining metodologiyasidan keng foydalaniladi. Unga ko‘ra O‘zbekiston o‘rta daromadli davlatlar guruhiga kiritilib, kambag‘allik chegarasi 3,2 $ni tashkil etadi. Bu ma’lumot bo‘yicha o‘z fikringizni bildiring.
76. Mintaqa iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishini tartibga solishning asosiy vazifalari;
77. Mintaqalarni tartibga solish mexanizmi shakllantirish;
78. Mamlakatimiz iqtisodiy xavfsizligiga tahdidlar orasida ekologik muammolar alohida o‘rin egallaydi. Ekologik tahdidlarning ortishi natijasida iqtisodiy yo‘qotishlar qanday aniqlanadi?

“Iqtisodiy va ijtimoiy fanlar”

kafedrasi kata o ‘qituvchisi M.Abulkasimov