Tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor

Seminar mashg’ulotllarining mavzu va rejalari

1-mavzu: O‘zbekiston tarixini davrlashtirish masalalari

Rеjа:

1. 
   Tarixni o‘rganishda davrlashtirishning ahamiyati.
   
2. 
   Davrlashtirish masalalarining o‘rganilish tarixi.
   
3. 
   Davrlashtirishning hududiy xususiyatlari
   
4. 
   Tarixiy, geologik, arxeologik davrlashtirishning o‘ziga xosl jihatlari.
   

2-mavzu: O‘zbekistonning ibtidoiy to‘da davri tarixi.

Rеjа:

1. 
   Qаdimgi dаvr хаqidа tushunchа.
   
2. 
   Ibtidoiy jamoa davri, uning dolzarb muammolari.
   
3. 
   Odamning paydo bo’lishi haqidagi tushunchalar, arxеologik va palеantropologik matеriallar
   

3-mavzu: O‘zbekiston hududida urug‘chilik jamoasining shakllanishi va rivojlanishi.

Rеjа:

1. 
   O‘zbekiston xududida urug‘chilik jamoasining shakllanishi.
   
2. 
   Ona urug’I, ota urug’i jamoalarining shakllanishi va taraqqiyoti.
   
3. 
   Temirning kashf qilinishi, uning O’rta Osiyo madaniyatining rivojlanishidagi ahamiyati.
   
4. 
   Ikkinchi mehnat taqsimoti.
   
5. 
   Ko’chmanchi chorvador qabilalarning dehqonchilik vohalariga bostirib kirishi.
   

4-mavzu: O’rtа Оsiyoning qаdimgi аhоlisi

Rеjа:

1. 
   O’rta Osiyo qadimgi axolisining geografik joylashuvi.
   
2. 
   Xorazmliklar, baqtriyaliklar, So’g’dliklarning turmush tarzi, mashg’ulotlari: dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik, kulolsozlik, to’qimachilik, metallsozlik, zargarlik.
   
3. 
   Ularning diniy e’tiqodlari.
   

5-mavzu: Avesto-Vatanimiz tarixini o‘rganishda muhim manba.

Reja:

1. 
   «Avesto» zardushtiylarning muqaddas kitobi
   
2. 
   «Avesto» va unda jamiyat ijtimoiy tarkibining aks etishi.
   
3. 
   «Avesto» –odob va ahloq qoidalari majmui.
   
4. 
   O’zbekiston mustaqilligi yillarida«Avesto»ga e’tibor, uning tarixiy va tarbiyaviy ahamiyati.
   

6-mavzu: O’rta Osiyo hududida dastlabki davlat uyushmalarining vujudga kelishi.

Reja:

1. 
   Ilk davlatchilikning shakllanish omillari.
   
2. 
   Qadimgi Baqtriya va So’g’diyonada ibtidoiy jamoalarining joylashuvi.
   
3. 
   Qadimgi Baqtriya xududida davlatchilikning shakllanishi va uning o‘rganilishi
   
4. 
   “Katta Xorazm” va Qadimgi Xorazm davlati tarixining etilishi.
   

7-mavzu:Аhamоniylаrning O’rtа Оsiyoga bostirib kirishi va hukmrоnligi

Rеjа:

1. 
   Ahamoniylarning O’rta Osiyoga bostirib kelishi va hukmronligiga doir manbalar.
   
2. 
   O’rta Osiyo Eron Axamoniylari impеriyasi tarkibida.
   
3. 
   Marg’iyonada ko’tarilgan xalq kurashlari.
   
4. 
   Axamoniylarga qarshi sak va massagеtlarning kurashlari.
   
5. 
   Axamoniylar hukronligi darida ijtimoiy-siyosiy hayot.
   

8- mavzu: Аlеksаndr Mаkеndоnskiyning O’rtа Оsiyogа istilоchilik yurishlari

Rеjа:

1. 
   Makedoniyaliklarning O’rta Osiyoga yurishlari haqidagi manbalar.
   
2. 
   Iskandar Zulqarnaynning O’rta Osiyoga istilochilik юrishlari.
   
3. 
   Еrli aholining ajnabiy bosqinchilarga qarshi kurashi.
   
4. 
   Makеdoniyalik Iskandar davlatining tanаzzulga юz tutishi va buning sabablari.
   

9-mavzu: Salavkiylar davlati. Yunon-Baqtriya davlati.

Rеjа:

1. 
   Salavkiylar davlatining vujudga kelishi.
   
2. 
   Salavkiylar davlatida boshqarish tizimi.
   
3. 
   Yunon - Baqtriya davlatining tashkil topishi va olib brogan ichki hamda tashqi siyosati.
   
4. 
   Yunon-Baqtriya madaniyati: yozuv, adabiyot, san’at, diniy e’tiqodlar.
   

10-mavzu:Qadimgi Xorazm davlati.

Reja:

1. 
   Qadimgi Xorazm davlati to’g’risida tarixiy yozma manbalar.
   
2. 
   Qadimgi Xorazm davlatining tashkil topishi.
   
3. 
   Davlat poytaxti-Oqchaxonqal`a. Qoyqirilgan qal’a.
   
4. 
   Yozuv madaniyati, pul muomalasi, amaliy tasviriy va me’morchilik san’atining rivojlanishi.
   

11-mavzu: Qang’ va Dovon davlatlari.

Reja:

1. 
   Qang’ davlatining tashkil topishi, uning hududlari, aholisi, etnik tarkibi.
   
2. 
   Qang’ davlatining siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayoti.
   
3. 
   Qadimgi Farg’ona- Dovon podsholigining tashkil topishi, uning chegaraviy hududlari.
   
4. 
   Farg’ona va Xitoy o’rtasidagi urushlar.
   

12-mavzu:Kushon davlati

Reja:

1. 
   Kushon davlati tarixini o’rganilishiga doir tarixiy manbalar.
   
2. 
   Kushon davlatining tashkil topishi.
   
3. 
   Kushon davlatining siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy ahvoli.
   
4. 
   Kushon davlatining madaniy rivojlanishining o‘ziga xos jihatlari
   

13-mavzu: Buyuk Ipak yo’li

Reja:

1. 
   Mavzuning tarixshunosligi.
   
2. 
   Ipаkning vаtаni hаqidа fаndаgi qаrаshlаr.
   
3. 
   Ipаk yo’lining tаrmоqlаrini аniq o’rgаnish.
   
4. 
   Ipаk yo’lidаgi Mоvаrоunnаhr shаhаrlаrining rаvnаqi.
   

14-mavzu: Eftaliylar davlati

Reja:

1. 
   O’rtа Оsiyodа yerga egalik qilish munosabatlarining rivojlanishi. Kadivar, kashovarz, chokarlar.
   
2. 
   Xioniylar.Kidariylar. Eftaltitlarning O’rta Osiyoga yurishi.
   
3. 
   Eftaliylar davrida ijtimoiy – iqtisodiy va madaniy hayoti
   

15-mavzu:O’rta Osiyo xalqlari Turk xoqonligi tarkibida (VI-VIII asr boshlari).

Reja:

1. 
   Turk xoqonligining tashkil topishi.
   
2. 
   Turk hoqonligining qo‘shni davlatlar bilan munosabati.
   
3. 
   G‘arbiy turk hoqonligining iqtisodiy, ijtimoiy hayoti
   
4. 
   Turk hoqonligining inqirozga yuz tutishi.
   
5. 
   Iqtisоdiy vа mаdаniy hаyot.
   

16-mavzu:Arablarning O’rta Osiyoga bostirib kirishi.
Reja:

1. 
   Arab xalifaligining tashkil topishi
   
2. 
   O‘rta Osiyoga arablar bosqinining boshlanishi
   
3. 
   Mоvаrоunnаhr еrlаrining аrаb bоsqbnchilаri tоmоnidаn istilо qilinishi.
   
4. 
   Arablar bosqinining oqibatlari.
   

17-mavzu: O’rta Osiyoda arablarning mustamlakachilik siyosati va unga qarshi kurash.

Reja:

1. 
   Arablarning Movarounnahrda olib borgan siyosati - Islоmdininimаhаlliyаhоligаmаjburаnqаbulqildirilishi.
   
2. 
   Bоshqаruv tаrtiblаri vа sоliqlаr tizimi.
   
3. 
   Аhоlining iqtisоdiy аhvоlining yomоlаshuvi.
   
4. 
   Arablar hukmronligigs garshi harakatlar.
   
5. 
   Arablar siyosatining madaniy hayotga ta’siri.
   

18-mavzu:O’rta Osiyoda mustaqil davlatlarning tashkil topisi.Tohiriylar va Safforiylar davlatlari.
Reja:

1. 
   VIII asr oxiri - IX asr boshlarda arab xalifaligidagi siyosiy holat.
   
2. 
   Toxiriylar davlatining tashkil topishi.
   
3. 
   Safforiylar davlatidavridaijtimoiy-iqtisodiy,siyosiyahvol.
   

19-mavzu: Somoniylar davlati.
Reja:

1. 
   Somoniylar haqidagi ma’lumotlar.
   
2. 
   Somoniylar davlatining tashkil topishi.
   
3. 
   Somoniylar davrida davlat boshqaruvi va iqtisodiy hayot.
   

20-mavzu: Qraxoniylar davlati,G’aznaviylar davlati,Saljuqiylar davlati
Reja:

1. 
   Qоrахоniylаrning Mоvаrоunnаhrgа hujumi.
   
2. 
   Qoraxoniylar davlatining ijtimoiy- iqtisodiy hayoti.
   
3. 
   G‘aznaviylar davlatining tashkil topishi
   
4. 
   G‘aznaviylar davlatining boshqaruv tizimi va ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy ahvoli
   
5. 
   Saljuqiylar davlatining tashkil topishi
   
6. 
   Saljuqiylar davlatining boshqaruv tizimi va ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy ahvoli
   

21-mavzu: Xorazmshohlar davlati

Reja:

1. 
   Xorazmshoxlar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Boshqaruv tizimi
   
3. 
   Madaniy hayoti
   

22- mavzusi: IX – XII asrlarda Movarounnahrda fan va madaniyat.So`fiylik ta’limoti

Reja:

1. 
   Ma’mun akademiyasi va unda faoliyat yuritgan olimlar.
   
2. 
   IX – XII asrlarda Movarounnahrda tabiiy fanlar rivoji.
   
3. 
   IX – XII asrlarda Movarounnahrda tarix fani.
   
4. 
   IX – XIII asrlarda yashagan O’rta Osiyoning buyuk allomalari.
   
5. 
   Movarounnahr va Xorazmda me’morchilik.
   
6. 
   So`fiylik ta’limoti.
   

23-mavzu: O’zbek xalqining shakllanish jarayoni.

Reja:

1. 
   O’zbeklarning xalq sifatida shakllanishi haqida fandagi mavjud qarashlar.
   
2. 
   O’zbek xalqining shakllanishidagi etnik qatlamlar.
   
3. 
   Qoraxoniylar davrida o’zbek etnosining shakllanish jarayonining yakunlanishi.
   

24-mavzu:Mo’g’ullarning O’rta Osiyoga bostirib kirishi va ularga qarshi ozodlik hahakatlari.

Reja:

1. 
   Xorazmshoh va Chingizxon o‘rtasidagi diplomatik aloqalar.
   
2. 
   Mo’g’ullarning O’rta Osiyoga bostirib kirishi
   
3. 
   Mo‘g‘ullar bisqinchilligiga qarshi kurash. Temur Malik va Jaloliddin Manguberdi jasoratlari.
   
4. 
   Mo’g’ullar hukmronligi davrida O’rta Osiyodagi siyosiy va iqtisodiy ahvol.
   

25-mavzu: Amir Temur davlatining tashkil topishi. Ichki va tashqi siyosati.

Reja:

1. 
   XIV asrning 50-60-yillarida Movarounnahrdagi siyosiy, iqtisodiy ahvol.
   
2. 
   Amir Temur va uning markazlashgan davlat tuzishdagi faoliyati.
   
3. 
   Amir Temurning Oltin O‘rda bilan munosabati.
   
4. 
   Amir Temur va Sulton Boyazid o‘rtasidagi munosabatlar.
   

26-mavzu: Temuriylar davrida Movarounnahrda ijtimoiy-siyosiy hayot. Fan va madaniyat.

Reja:

1. 
   Аmir Tеmur sаltаnаtining pаrchаlаnishi.
   
2. 
   O’rtа Оsiyo vа Хurоsоndа mustаqil dаvlаtlаrning tаshkil tоpishi.
   
3. 
   XV аsrning II yarmidа Mоvаrоunnахr vаХurоsоndа ijtimоiy-siyosiy аhvоl.
   
4. 
   Cavdo-sotiq.
   
5. 
   Mirzo Ulug’bek davrida madaniy hayot. Ilm-fan rivoji.
   

Asosiy va qo’shimcha o’quv adabiyotlar hamda axborot manbalari.

Asosiy adabiyotlar

1. 
   History of civilizations of Central Asia:The development of sedentary and nomadic civilizations: 700 B.C. to A.D. 250. O‘quv qo‘llanma,Volume II. UNESCO, 1994
   
2. 
   Asqarov A.A. O‘zbek xalqining etnogenezi va etnik tarixi. – Toshkent, Universitet, 2011.
   

3. Sagdullayev A. Qadimgi O‘rta Osiyo tarixi. O‘quv qo‘llanma. T.Universitet. 2004

4. Shamsuddinov R., Karimov Sh. О‘quv qо‘llanma, О‘zbekiston tarixidan materiallar, II, III kitoblar, Andijon, 2010

Qo’shimcha adabiyotlar

5. 
   Mirziyoyev Sh. M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. -T. “O’zbekiston”, 2016.
   
6. 
   Mirziyoyev Sh. M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. -T. “O’zbekiston”, 2016.
   
7. 
   Mirziyoyev Sh. M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. -T. “O’zbekiston”, 2017.
   
8. 
   Mirziyoyev Sh. M.Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. -T. “O’zbekiston”, 2017.
   
9. 
   Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. –T.: “Ma’naviyat”, 2008.
   
10. 
    Karimov I.A. О‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. –T.: “О‘zbekiston”. 2011.
    
11. 
    Karimov I.A. Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yо‘lida xizmat qilish – eng oliy saodatdir. –T., 2015.
    

12. Akademik A.Asqarovning ilmiy ijodi va pedagogik faoliyati. -T., 2003.

13. Asqarov A. Eng qadimiy shahar. -T., “Fan”, 2001.

14.Sagdullayev A. va boshq. О‘zbekiston tarixi: davlat va jamiyat taraqqiyoti. –T. “Akademiya”, 2000

15.`О‘zbekistonning yangi tarixi. 1-3-kitoblar. –T. “Sharq”, 1998-2000.

16. Shamsutdinov R., Karimov Sh. Vatan tarixi. –T. “ Sharq”, 2010.

18. Xorazm tarixi.1-2-jildlar.- Urganch, 1997.

19.Ibn Arabshoh. Amir Temur tarixi. 1 va 2 jild. –T. “Mehnat”, 1992.

20.Temur tuzuklari. –T. 2014

21.О‘zbekiston tarixi moddiy madaniyat va yozma manbalarda. –T. “Fan”, 2005.

22.О‘ljayeva SH. Amir Temur va temuriylar davrida milliy davlatchilikning rivojlanishi. –T. “Fan”, 2005.

23.Shamsutdinov R. Qishloq fojeasi: jamoalashtirish, quloqlashtirish, surgun. –T. 2004.

24.О‘zbekiston tarixi va madaniyati. –T.1992.

25.Ziyoyev H. Z. Turkistonda Rossiya tajovuzi va hukmronligiga qarshi kurash. –T.: “Sharq”, 1998.

26. О‘zbekiston tarixi. –T.: “Universitet”, 1999.

27. Ziyоyev H.Z. Rossiyaning Qozon, Astraxan, Sibir, Qrim, Kavkaz va Turkistonga tajovuzi va hukmronligiga qarshi kurashlar (XVI asrning ikkinchi yarmi - XX asr boshlarigacha). 6-jild. –T.: “Yangi asr avlodi”. 2012
Internet saytlari

1. 
   www. tdpu. uz
   
2. 
   www. pedagog. uz
   
3. 
   www. ziyonet. uz
   
4. 
   www. edu. uz
   

Tarix o’qitish metodikasi ta’lim yo’nalishi 1-kurs talabalari uchun

“O’zbekiston tarixi” fanidan g l o s s a r i y

Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning o’zbektilida nomlanishi	Atamaning mazmuni
Archaeological monuments	Археологическое памятники	Аrхеоlоgik yodgоrliklаr	- uzоq o’tmishdа оdаmlаr fаоliyatining хоsilаsi, ulаr ibtidоiy mаkоnlаr, qishlоq vа shаhаr hаrоbаlаri, qоyatоsh rаsmlаri, istеhkоmlаr, ibоdаtхоnаlаr, qаdimgi sug’оrish inshооtlаridаn ibоrаt.
Artefact	Артефакт	“Аrtеfаkt”	оdаmlаr tоmоnidаn yarаtilgаn mоddiy mаdаniyat оb’еktlаri, ya’ni turli mеhnаt, оv vа jаngоvоr qurоllаr, sоpоl buyumlаr, turli hunаrmаndchilik vа zаrgаrlik buyumlаri, tаngаlаr, uy–jоy qоldiqlаri, qаl’а, qаsr vа qo’rg’оnlаrning hаrоbаlаri, qаdimiy dаlаlаr, аriq vа kаnаllаrning izlаri, mоzоr–qo’rg’оnlаr vа bоshqаlаr.
ANTHROPOLOGY	АНТРОПОЛОГИЯ	Antropolo- giya	(yunoncha “antropos” – odam, “logiya” – fan) – qadimgi odamlarning kelib chiqishi, tashqi ko’rinishi va rivojlanish bosqichlarini o’rganuvchi fan.
ARCHAEOLOGY	АРХЕОЛОГИЯ	Arxeologiya	(yunoncha “archaios” – qadimgi, “logos” – fan) – insoniyat o’tmish tarixini moddiy madaniyat yodgorliklari (mehnat qurollari, asbob-anjomlari, qurol-yarog’lari, turar joylari, qurilishlari, qabrlarini) qazishmalar orqali o’rganuvchi fan.
ANIMISM	АНИМИЗМ	Animizm	(lotincha “anima” – rux, jon) – insonni o’rab turgan muhitda jonlar va ruxlarning mavjudligiga ishonish, go’yo ular kishilar, hayvonlarning hayotiga, tevarak atrofdagi olam, buyumlar va hodisalarga, ularning o’zgarishlariga ta’sir etib, ularni boshqaradi deb hisoblash.
ANTHROPOGENESIS	АНТРОПОГЕНЕЗ	Antropogenez	(yunoncha “antropos” – odam, “genezis” – rivojlanish) –odamningkelib chiqishi va rivojlanishi jarayoni.
Military democracy	Военная демократия	Harbiy demokratiya	– ibtidoiy urug‘-qabilachilikdan sinfiy jamiyatga o‘tish davri. Bu atamani L.G.Morgan “Qadimgi jamiyat”(1877 yil) asarida ilk bor fanga kiritgan. Bu davrda qabilalar orasidagi etnik, iqtisodiy-xo‘jalik va madaniy aloqalar jadal rivojlanib, qabilalarning birlashishi tufayli etnik birlikning ma’lum tarixiy sharoitda hududiy, iqtisodiy-xo‘jalik, til va etnomadaniy umumiylik asosida yangi turi-elat shakllanaboshlaydi.
Nеоlit	Неолит	Nеоlit	yunоnchа “nео”—yangi, “litоs”—tоsh, ya’ni yangi tоsh dаvri dеgаn mа’nоni bеrаdi. Bu dаvr uzоq dаvоm etgаn tоsh dаvrining yakunlоvchi bоsqichi bo’lgаnligi uchun shu nоm bilаn аtаlgаn. Bu tushunchаni fаngа ingliz аrхеоlоgi Lеbbоk 1865 yildа kiritgаn.
PERIODIZATION	ПЕРЕОДИЗАЦИЯ	Davrlashti- rish	insoniyat tarixini ijtimoiy-iqtisodiy hayot va turmush tarziga qarab ma’lum davrlarga bo’lish.
DIALECTICS	ДИАЛЕКТИКА	Dialektika	(yunoncha “dialektike” – bahs yuritish san’ati) – tabiat va jamiyat taraqqiyoti qonuniyatlarining o’zaro aloqadorligini o’rganuvchi ta’limot. Dialektika olam yagona va yaxlit, unda sodir bo’ladigan hodisalar, voqealar umumiy va o’zaro bog’lanishda, uzluksiz harakatda, ziddiyatli taraqqiyotda bo’ladi, deb hisoblaydi.