«Tasdiqlayman» Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi kafedrasi mudiri X. Turayev 2021-y. Kurs ishi (loyihasi)

I.Qadimgi Rimda tasviriy san’atning paydo bo’lishi

I.1.Qadimgi dunyo san'ati.

Rimliklar qadimiy xalqlar san'atiga hurmat bilan qarab, uning ijobiy tomonlarini chuqur o'rgandilar. Ayniqsa, grek san'atining ta'siri kuchli bo'ldi. San'atkor bo'lishni istagan har bir rimlik greklar yaratgan haykaltaroshlik, rangtasvir asarlaridan nusxa ko'chirishni o'zining sharafli burchlari deb bildilar. Shuningdek, ular mustaqil ravishda tasviriy san'atda yangi kompozitsiyalar, me'morlikda yangi konstruksiyalar yaratishga muvaffaq bo'ldilar. Bu yutuqlar rimliklar tomonidan yaratilgan ma'muriy bino va hashamatli saroylarda, go'zal va ko'rkam ibodatxona, tomoshagohlarda, tosh to'shalgan keng ko'cha va osma suv quvurlarida (akveduklarda), zafar arki va ustunlarida yaqqol namoyon bo'ladi. Bular jahon ma'morchilik san'atiga qo'shilgan buyuk hissadir, 56 ming tomoshabinga mo'ljallangan Kolizey amfiteatri, antik dunyoning eng katta ibodatxonasi bo'lgan Panteon binosi, Troyan ustuni hanuzgacha o'zining qaytarilmas jozibasi va ulug'vorligi bilan kishi ko'ngliga g'ulg'ula solib keladi. Rimliklar haykaltaroshlik san'ati borasida ham katta muvaffaqiyatga erishdilar. Ularning portret-haykal, aniq tarixiy shaxsga bag'ishlangan Haykal-monument va tarixiy voqealarni o'zida batafsil hikoya qilish kuchiga ega bo'lgan bo'rtma tasvir - relef sohasidagi yutuqlari jahon haykaltaroshlik san'atini yanada boyitdi. «Gretsiya bilan Rim qurib bergan poydevor bo'lmaganda - hozirgi Yevropa ham bo'lmas edi», - degan edi F.Engels. Bu so'zlar grek va Rim madaniyatining jahon madaniyati taraqqiyotiga qo'shgan hissasining naqadar yuksak ekanligidan dalolat beradi. Qadimgi Gretsiya va Rim san'atining o'lmas hayotbaxsh kuchini ko'rsatadi. Qadimgi Misr sivilizatsiyasining yuksak diniy tabiati tufayli qadimgi Misrning ko'plab buyuk asarlarida xudolar, ma'budalar va fir'avnlar tasvirlangan., ular ham ilohiy hisoblangan. Qadimgi Misr san'ati tartib g'oyasi bilan ajralib turadi. Oddiy shakllar va rangning tekis joylari bilan birlashtirilgan aniq va oddiy chiziqlar qadimgi Misr san'atida tartib va muvozanat hissi yaratishga yordam berdi. Qadimgi Misr rassomlari o'z ishlarida to'g'ri nisbatlarni saqlash uchun vertikal va gorizontal mos yozuvlar chiziqlaridan foydalanganlar. Misr san'atida siyosiy va diniy, shuningdek, badiiy tartib ham saqlanib qolgan. Misol uchun, Fir'avn qayerda bo'lishidan qat'i nazar, rasmdagi eng katta figura sifatida chizilgan va kichikroq xudodan kattaroq xudo chizilgan.Tartib tuyg'usini o'rnatishda ramziylik ham muhim rol o'ynadi. Fir'avn regaliyasidan (tartibni saqlash uchun uning qudratini ifodalovchi) Misr xudolari va ma'budalarining individual ramzlarigacha bo'lgan ramziylik Misr san'atida hamma joyda mavjud edi. Hayvonlar odatda Misr san'atida juda ramziy figuralar bo'lgan. Rang, shuningdek, kengaytirilgan ma'noga ega edi - ko'k va yashil Nil va hayotni ifodalaydi; sariq quyosh xudosi uchun turdi; qizil esa kuch va hayotiylikni ifodalaydi. Misr artefaktlaridagi ranglar Misrning quruq iqlimi tufayli asrlar davomida juda yaxshi saqlanib qolgan.
Qadimgi Misr san'ati nuqtai nazarning etishmasligi tufayli yuzaga kelgan tikilgan shaklga qaramay, ko'pincha juda realistik. Qadimgi Misr rassomlari ko'pincha anatomiya bo'yicha murakkab bilim va tafsilotlarga, ayniqsa hayvonlarni tasvirlashda diqqat bilan qarashadi. Misrning 18-sulolasi davrida Akhenaton ismli fir'avn taxtga o'tirdi va an'anaviy ko'p xudolikni bekor qildi . U quyosh xudosi Atenga sig'inish asosida monoteistik dinni shakllantirgan. Badiiy o'zgarishlar siyosiy to'ntarishdan keyin sodir bo'ldi. Misr san'atida oldingi 1700 yil davomida ma'qullangan stilize qilingan frizga qaraganda tabiiyroq bo'lgan yangi san'at uslubi joriy etildi. Biroq, Axenatonning o'limidan so'ng, misrlik rassomlar o'zlarining eski uslublariga qaytishdi. Miloddan avvalgi 3500-yillarda qadimgi Misrda  ishlab chiqarilgan fayans , aslida , XV asrdagi  qalay sirlangan sopol idishlardan ustun edi .  Qadimgi Misr kafel yasalgan edi loydan lekin o'rniga aslida bir sopol , birinchi navbatda tashkil topgan kvarts .