Ташкил этилмаган ташлама лар киради. Улар корхоналарнинг тозалаш қурилмалари билантўла таъминланмаганлиги, материалларни ташиш тўғри ташкил этилмаганлиги, хомашёларнисақлашқоидаларигаетарлиамалқилинмаслигинатижасидаҳосилбўлади

Газсимонташламаларнитазалашқурилмаларитаснифи

8 -жадвал.

Чангтутгичлартури	Заррачалар ўлчами,мкм	Чангтўтибқолиш самарадорлиги%
1	2	3
Сўндиргичкамералар	50	80-90
Циклон	10	50-80
Вихрличангтутгич	2	90
Мультициклон	5	90
Инерциончангтутгич	2	90
Матоли фильтр	05	99гача
Скруббер	05	75-85
Электрофильтр	01	99гача

Атмосферани ифлослантирувчи саноат ташламалари таркибидақаттиқ заррачалар вааэрозоллар билан бирга зарарли газсимон ташламалар ҳам бўлиши мумкин. Бундай газсимонташламаларни тозалаш учунабсорбция (буғёки суюқ ютувчи моддалар билан нейтраллаш),адсорбция (газларни қаттиқ ғовак юзага юттириш), зарарли газсимон компонентларни зарарсизбирикмаларга кимёвий йўл билан ўтказиш (оксидлаш ёки қайтариш йўли билан) усуллариқўлланилади.

Кўпчиликгазтозалагичаппаратларданнафақатгазларничанглардантозалашдафойдаланишбалки,бирвақтнингўзидачангларнитутиш,газларниабсорбциялашвасовутишда ҳам фойдаланиш мумкин. Абсорбция масса алмашиниш жараёнига кириб, ундамасса газдан суюқликга узатилади. Ютувчини танлаш ҳар қайси холат учун абсорбцияланувчикомпонентҳусусиятиданкелиб чиқибаниқланади.
Юқоридатаъкидлабўтилганбарчатадбирларатмосфераниифлосланишиникамайтирадиёкиумуманйўқотади.Ҳавонингтозалигиваундагиўзгаришларнитабиатни муҳофаза қилиш қўмиталариси мутахассислари, санитария-эпидимиология хизмати ходимларива соғлиқнисақлашвазирлигивакилларидоимоназоратқилиб борадилар.
Ҳозирги вақтда техника тараққиётининг ривожланиш даражасига қараб, инсон, жониворлар ваўсимликларнинг саломатлигига безиён бўлган табиий муҳит холатини ва сифатини белгиловчимеъёрномалармавжуд.Уларсобиқиттифоқдавридаишлабчиқилганбўлиб,Давлатстандартлари(андозалари)-ГОСТсифатидаҳозиргачамустақилреспубликалардаҳамқўлланилиб келинади. Собиқиттифоқдавлатларидаишлатилаётганэкологиястандарт-лари махсус 17 сонли тўпламда ўз аксини топган. Унда кўрилаётган масалалар мажмуаларигақараб алоҳида қўшимча сонлар берилган ва уларнинг тузилган йили кўрсатилган. Масалан,сувни муҳофазалаш ва ундан самаралифойдаланишГОСТ 17,1, 1.0 01-77, « Асосий атамаларватушунчалар»ГОСТ17,1.3.07-82,«Суввасувхавзаларисифатинитекшириштартиби»ГОСТ17.2.3.01-77,«Аҳолияшайдиганжойларниҳавосифатинитекшириштартиби»бирмажмуадатўпланган.МустақилликкаэришганимиздансўнгуларқайтакўрилибХалқаромеъёрларга тенглаштирилмоқда. Экология стандартларида, табиий муҳит компонентлари(сув,ҳаво, тоғ жинслари) ва истеъмол буюмларидаги зарарли моддаларнинг рухсат этилган чегарамеъёрлари (РЭЧМ)ишлаб чиқилган. РЭЧМ маълум вақт давомида инсон ва атроф муҳитгатавъсирэтганда ҳамзарарлиоқибатларга олиб келмайдиганмоддаларконцентрациясидир.Моддаларконцентрациясистандартдакўрсатилганданкамбўлсасифатлиҳисобланади.Улардантурлимақсадлардафойдаланишмумкин.Стандартбўйичаистеъмолучунярамайдиган маиший-техник сув, дехқончилик ва чорвачиликдаги талабларга жавоб бериши ваишлатилишимумкин.Ҳаводагизарарлимоддаларнингруҳсатэтилганчегарамеъёрлариинсоннинг зарарланган муҳитда бўлиш давомийлигига ҳам боғлиқ. Шунга қараб, жадвалдазарарлимоддаларнингишжойларидаги(РЭЧМиш),шаҳарвақишлоқлардагиқисқамуддатли(РЭЧМқ)ваўртача суткалик(РЭЧМс)меъёрилари5-жадвалда келтирилган.

5. 
   жадвал