Тashkiliy tuzilmasi bilan tanishish va xo‘jalik subyektining iqtisodiyotda tutgan o‘rnini tahlil qilish

Ishbay-mahsulotni har-bir birligiga yoki bajarilgan ish hajmiga to`lov tushuniladi.
Vaqtbay-- ishlagan vaqtga to`lov, kalеndar kunga emas, mе'yorga, qaysiki, tarif tizimi asosida ish haqi to`lash tushuniladi.
Ishbay mеhnatga haq to`lashni sharoitlari quyidagilardan iborat:
-ishlarni sonli ko`rsatkichlari mavjud, qaysiki bеvosita aniq ishchiga bog`liq bo`lganda;
-bajarilayotgan ish hajmini aniq o`lchov imkoni bor bo`lganda;
- ishchini aniq ishlab chiqarish uchastkasida rag`batlantirish, kеyinchalik mеhnat unumdorligi yoki bajarayotgan ish hajmini oshirish zaruriy muhim bo`lsa;
-mеhnatni tеxnik mе'yorlash imkoniyati bo`lsa qo`llaniladi.

1-sxema Mehnatga haq to’lash

2-jadval Mehnatga haq to’lash

Korxona (tashkilot)ning moliyaviy holatini tahlil qilish.

Moliyaviy faoliyatning asosiy maqsadi bitta strategik vazifaga - korxona aktivlarini ko'paytirishga qisqartiriladi. Buning uchun u doimiy ravishda to'lov qobiliyati va rentabelligini saqlab turishi kerak, shuningdek optimal tuzilma aktiv va passiv balansi

Tahlilning asosiy vazifalari.
1. Moliyaviy faoliyatdagi kamchiliklarni o'z vaqtida aniqlash va bartaraf etish hamda korxonaning moliyaviy holatini va uning to'lov qobiliyatini yaxshilash uchun zaxiralarni izlash.
2. Mumkin bo'lgan moliyaviy natijalarni prognozlash, iqtisodiy faoliyatning haqiqiy sharoitlari va o'z va qarz resurslarining mavjudligi asosida iqtisodiy rentabellik, moliyaviy holatning modellarini ishlab chiqish. turli xil variantlar resurslardan foydalanish.
3. Ko'proq yo'naltirilgan aniq faoliyatni ishlab chiqish samarali foydalanish moliyaviy resurslar va korxonaning moliyaviy holatini mustahkamlash.
FSPni, uning barqarorligini baholash uchun quyidagi tavsiflovchi ko'rsatkichlarning butun tizimi qo'llaniladi:
a) kapitalning mavjudligi va taqsimlanishi, undan foydalanish samaradorligi va intensivligi;
b) korxona majburiyatlari strukturasining optimalligi, uning moliyaviy mustaqilligi va moliyaviy tavakkalchilik darajasi;
v) korxona aktivlari strukturasining optimalligi va ishlab chiqarish riski darajasi;
d) shakllanish manbalari strukturasining optimalligi joriy aktivlar;
e) korxonaning to'lov qobiliyati va investitsion jozibadorligi;
f) xo'jalik yurituvchi sub'ektning bankrotligi (to'lovga layoqatsizligi) xavfi;
g) uning moliyaviy barqarorligi marjasi (zararsiz savdo hajmi zonasi).
FSP tahlili asosan nisbiy ko'rsatkichlarga asoslanadi, chunki inflyatsiya sharoitida mutlaq balans ko'rsatkichlarini solishtirish mumkin bo'lgan shaklga keltirish juda qiyin.

Tahlil qilinayotgan korxonaning nisbiy ko'rsatkichlarini taqqoslash mumkin:

• 
  Xavf darajasini baholash va bankrotlik ehtimolini bashorat qilish uchun umumiy qabul qilingan "normalar" bilan; .
  
• 
  Boshqa korxonalarning o'xshash ma'lumotlari bilan, bu kuchli tomonlarini aniqlashga imkon beradi va zaif tomonlari korxona va uning imkoniyatlari;
  
• 
  O'tgan yillardagi shunga o'xshash ma'lumotlar bilan FSPni takomillashtirish yoki yomonlashishi tendentsiyalarini o'rganish.
  

Moliyaviy tahlilda umumiy nisbiy ko‘rsatkichlar korxonalar faoliyatining moliyaviy holatini umuman ifodalashga yordam beradi. Umumiy nisbiy ko‘rsatkichlar sifatida quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi.
1. Korxonalar mol-mulki qiymatining har bir so‘miga nisbatan ishlab chiqarish yalpi mahsulot va yalpi foyda, ya’ni soliqlar to‘lanmasdan oldingi foyda.
2. Korxonalar ishlab chiqarish fondlarining, ya’ni asosiy va aylanma ishlab chiqarish fondlarining har bir so‘miga nisbatan ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot va yalpi foyda.
Korxona mol-mulkining asosiy qismini ishlab chiqarish fondlari tashkil etadi va ulardan foydalanish darajasi korxonalarning moliyaviy holatiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.
Korxonalar moliyaviy holatini umumiy baholashda ularning mablag‘lari dinamikasini va tarkibi o‘zgarishini tahlil etish katta ahamiyatga ega, chunki, mablag‘larning dinamik va tarkibiy o‘zgarishi moliyaviy holatni aniqlovchi omillardan biri bo‘lib hisoblanadi.
Shu ko‘rinishda korxona mablag‘lari manbalarining dinamik va tarkibiy o‘zgarishlar ko‘rsatkichlari, korxona tovar-moddiy zaxiralari ya’ni moddiy aylanish mablag‘larning dinamik va tarkibiy hamda tahlil natijalariga binoan tegishli xulosalar qilinadi va tavsiyalar beriladi.
1-rasm Xo’jalik xisobi ma`lumotlari