Jinsiy bezlar. Erkaklarning jinsiy bezlariga bir juft moyaklar (urug'don), moyak ortig'i, prostata bezi kiradi. Moyaklar elli ps¬simon bo'lib, massasi katta odamda 20-36 g bo'ladi. Ularda erkaklik jinsiy hujayralari (spermatozoidlar) va erkaklik jinsiy gormoni (testosteron) ishlab chiqariladi. Moyaklarning bu fun¬ksiyasi o'smirlik davrida (12-15 yosh) boshlanadi va keksayish davriga qadar davom etadi.
..aestosteron gormoni o'smirlarda balog'atga yetish belgilari yuza¬ga kelishiga ta'sir ko'rsatadi, ya'ni soqol-mo'ylov o'sishi, qo'ltiq osti va qov sohasida jun chiqishi, ovozning o'zgarishi kabilar...
Ba'zi kasalliklar (tepki, gri pp, angina kabilar) oqibatida moyak yallig'lanishi mumkin. Buni o'z vaqtida davolamaslik moyaklar¬ning spermatozoid va testosteron ishlab chiqarish funksiyasi buzi¬lishiga sabab bo'ladi. Bu kasallik bolalik davrida sodir bo'lsa, o'smir¬lik davrida balog'atga yetish belgilari yuzaga kelishini kechiktiradi va hatto kelajakda farzand ko'rish qobiliyati yo'qolishi mumkin.
Ayollarning jinsiy bezlariga bir juft tuxumdon kiradi. Tuxum¬donlar kichik chanoq bo'shlig'ida joylashgan bo'lib, katta yoshli ayollarda ularning massasi 5-6 g bo'ladi. Tuxumdon bacha¬donning orqa qismiga yopishib turadi. Tuxumdonda jinsiy gormonlar (progesteron, esteron, estereol, estradiol) ishlab chi¬qariladi. Bu gormonlar bevosita qonga quyiladi. Ular qiz bolaning o'smirlik davridan ish lab chiqarila boshlaydi va unda ikkilamchi, ya'ni ayollik jinsiy belgilari hosil bo'lishini ta'minlaydi.
Bundan tashqari, tuxumdonlarda pufakchalar to'plami - follikulalar bo'ladi. Ularda jinsiy hujayralar (tuxum hujayralar) paydo bo'ladi va yetiladi. Follikulalar qiz bola tug'iImasdan uning embrional rivojlanish davridayoq paydo bo'ladi. Qizning tug'ilish paytida uning tUXUmdonidagi follikulalarning soni yuz mingdan ortiqroq, lekin yetil¬magan holda bo'ladi. Ular qiz bola balog'atga yetishi davridan boshlab keksalik davrigacha (o'rtacha 50 yoshgacha) birin-ketin yetiladi. Ayolning butun umri davomida uning tuxumdonidagi yuz ming follikuladan o'rtacha 500 tasi yetiladi.
|
Tuxum hujayra odam organizmidagi barcha hujayralaming eng kattasi. U yumaIoq bo'lib, diametri 0,2 rnm(fuxum hujayra qiz bolaning 12-13 yoshida yetila boshlaydi. Har oyda tuxumdondagi bitta follikula yetilib yoriladi va undan tuxum hujayra chiqadi. Bu jarayon ovulyatsiya deb ataladi:7Tuxum hujayra bachadon naychasiga, undan bachadon bo'shlig'iga o'tadi. Bachadon ichki gavati galinlashadi (Agar tuhum uruglanmasa u yoriladi. Bacha donning galinlashgan ichki qarat to'gimasi titilib gon ogish, ya'ni hayz ko'rish yuzaga keladi. Hayz ko'rish har 21-24-28-30 kunlarda takrorlanib, 3-5 kun.davom etadi. Hayz ko'rish 12-13 yoshdan boshIab to keksayguncha, ya'ni klimaks davrigacha (50 yosh atrofida) davom etadi.)
Tez-tez shamollasll, angina, gripp kabi kasalliklar tuxum¬donning yallig'lanishiga sabab bo'ladi. Kasallik o'z vaqtida davo¬lanmasa, tuxumdonning funksiyasi buziladi, ayolda farzand ko'rish xususiyati yo'qolishiga sabab bo'ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
