Tayanch so’z va iboralar: moliya bozori, pul kredit tizimi, oddiy foizlar, murakkab foizlar, pul agregetlari. Oliy moliyaviy hisoblashlarni va taqribiy hisoblashlar

Murakkab foizlar. Murakkab foizlar ham sodda foizlarga o’xshab oddiy va
hisob stavkalarida aniqlanadi.
1. Oddiy stavkalarda quyidagi formula bilan:
S
P +i
n
= (
)
1
(5)
2. Hisob stavkalarida esa:
S
P
d
n
=
−
1
1
(
)
(6)
Agarda, foizlar 1 yildan kam muddatda kapitallashtirilsa, bu paytda foizlarni
yillik stavkasi (i) nominal stavka deb ataladi. Nominal stavkalar, davr ichidagi foiz
ustamalarini yozish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Ular murakkab foizlar bilan
quyidagiga aniqlanadi:

(7)
bu erda: j - nominal foiz stavkalari; N - butun qarz vaqtida ustama yoziladigan

davrlar soni (mn=N); n - butun qarz vaqti; m - ustama yoziladigan davrlar soni.

---

---

Nominal stavka (j) bo’yicha m marta foiz yoziladigan daromadni

ta’minlaydigan j yillik stavka, i samarali stavka deyiladi.
(8)
Bu hisob-kitoblarni hisob stavkalari bo’yicha ham amalga oshiriladi. Quyidagi
formulalar bilan:
, bu erdan
d
j
m
m
= − −
1
1
(
)
(9)
Baho o’zgarishini hisobga olish uchun baho indeksini (Ir), pulni xarid
qobiliyatini o’zgarishni hisobga olish uchun inflyatsiya indeksini (Ir) hisoblash
kerak. Ular ma’lum bo’lgandan keyin, ularni o’zgarishini hisobga olgan holda
oshgan qiymatni hisoblash mumkin:
Sck=P[1+(1+i):I
p
]
n

(10)
So’mni xarid qilish qobiliyatini hisobga olgan holda S teng bo’ladi:

S = R [1 + (1 + i) I

]
n
,
bu erda:
I

- inflyatsiya indeksi (I

= 1/I
P
).
Shu munosabat bilan, foiz stavkalarini faqat bahoni o’zgarishi emas, valyuta
kurslarini o’zgarishini hisobga olgan holda moslashtirish (korrektirovkalash) kerak.
Bu ish quyidagi formula bilan amalga oshiriladi:
J
I
d
I
d
P
p
op
кв
ов
ck
=

+

(11)
bu erda: d
op
- aylanmani so’mdagi xissasi, d
ov
- aylanmani valyutadagi xissasi.
Moliyaviy amaliyotda (banklarda) inflyatsiya natijasida yo’qotilgan summasi
qoplashda, foizlar stavkasini indeksatsiya qilishni soddalashtirilgan usulidan
foydalaniladi:
, (12)
bu erda  - I

indeksini moduli, aniqrogi (I

-1) yoki (I
sk
-1) -
Shu mahalda I

moduli o’rniga, bahoni oddiy o’zgarishi indeksi ishlatiladi,
ya’ni I
p
-1