Tayyorladi: 20. 06 A guruh talabasi Ne'matullayeva Dilafruz Reja : Ijtimoiy hayotning ta’lim-tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar rivojiga ta’siri

Mavzu:XIV asrning boshlari va XVI asrda Movaraunnahrda tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar rivoji

Tayyorladi: 20.06 A guruh talabasi Ne'matullayeva Dilafruz

Reja :

1.Ijtimoiy hayotning ta’lim-tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar rivojiga ta’siri.

2.So’fiylik ta’limotining ma’naviy hayotga ta’siri.

3.Movaraunnahrda Amir Temur tomonidan markazlahgan davlat barpo etilishi va uning fan, madaniyat va ma’rifat rivojiga qo’shgan hissasi.

4.Mirzo Ulug’bekning pedagogik g’oyalari va ma’rifatparvarlik xizmatlari.

5.Zahiriddin Muhammad Boburning pedagogik fikrlari.

XIII asrning ikkinchi yarmi va XIV asr boshlarida shahar va qishloqlarda xo’jalik hayotining jonlanishi bilan shubhasiz mo’g’ullar istilosi va bosqini davrida kuchli zarbaga uchrab inqirozga yuz tutgan fan, adabiyot, ma’rifat va madaniyatning ayrim tarmoqlari ham tiklana boshlaydi.

• XIII asrning ikkinchi yarmi va XIV asr boshlarida shahar va qishloqlarda xo’jalik hayotining jonlanishi bilan shubhasiz mo’g’ullar istilosi va bosqini davrida kuchli zarbaga uchrab inqirozga yuz tutgan fan, adabiyot, ma’rifat va madaniyatning ayrim tarmoqlari ham tiklana boshlaydi.

Amir Temur umr bo’yi quyidagi o’n ikki tamoyilga amal qilgan:

• Har yerda va har vaqtda islom dinini qo’llab-quvvatlagan.
• Davlat ishlarini kengash asosida boshqargan.
• Saltanat ishlarini murosayu madora orqali yurgizgan.
• Davlat ishlarini qonun-qoida va tuzuklarga asoslanib boshqargan.
• Amirlar va sipohiylarga hurmat ko’rgazgan.
• Adolat va insofga tayangan.
• Fuqarolarga izzat-hurmat ko’rgazgan.
• Azmu jazm bilan ish tutgan.
• Raiyat ahvolidan doimiy ogoh bo’lgan.
• Turku tojik, arabu ajamning turli toifalariga hurmat ko’rsatgan.
• Do’stlarni unutmagan va ularga yordam bergan.
• Har joyda sipohiylarni hurmat qilgan.

Темур тузуклари 2 кисмдан иборат
Амир Темурнинг хаёти ва фаолияти хакида
Авлодларига панду-насихатидан иборат

Амир Темурнинг устозлари

• Пир Саид Барака
• Мир Шамсиддин Кулол
• Таёбодийлар. У-узук берган, узукнинг ичида «Рости-русто» сўзи бўлиб, яъни у сўз «Куч адолатда » деган маънони англатади.

“Temur tuzuklari”dagi hikmatlardan namunalar:

• Adovat emas, adolat engadi.
• So’zlaguvchi gar nodon erur, tinglaguvchi dono o’lsin.
• Ota bo’lmagan, ota qadrini bilmas.
• Do’shmandan qo’rqma, munofiqdan qo’rq.
• Ishon. Ammo shubha qil.
• Kuch – adolatdadir.
• Do’stlik sinovda chiniqadi.
• Filning dumi bo’lguncha, chumolining boshi bo’l.
• Toy mingan – ot ham minadi.
• Botir jangda bilinar, dono – mashvaratda.
• Birliksiz kuch bo’lmas.

Ulug’bek davrida maktab islohoti

• Ulug’bek Movarounnahr shaharlarini, xususan Samarqand va Buxoroni ilm-u ma’rifat dargohiga aylantirishga intiladi. Uning farmoni bilan 1417-yilda Buxoroda, 1417-1420-yillarda Samarqandda va 1433-yilda G’ijduvonda madrasalar qad ko’taradi.

Mirzo Ulug’bekdan bizga 4 ta asar meros qolgan
Zijji jadidi ko’ragoniy – astronomiyaga oid
Risolai Ulug’bek - yulduzlarga bag’ishlangan
Tarixi arba ulus(to’rt ulus tarixi) – tarixga oid
Bir daraja sinusini aniqlash haqida risola – matematikaga oid

Madrasalarda o’qish quyidagi bosqichlardan iborat bo’lgan:

• 1. «Anda» (kichik) – o’qish muddati 2 yil.
• 2. «Aust» (o’rta) – o’qish muddati 3 yil.
• 3. «A’lo» (oliy) – o’qish muddati 3 yil.

Zahiriddin Muhammad Boburning pedagogik fikrlari

• Bobur 1526-yilning 21-aprelida Dehli hukmdori Ibrohim Lo’diy qo’shinlarini tor-mor keltirdi. Bu g’alaba natijasida Bobur SHimoliy Hindistonni egalladi. 1526-yilning 27-aprelda Dehli shahrida Bobur podshoh nomiga xutba’ o’qildi. Shu tariqa, yangi saltanat Boburiylar saltanatiga asos solinadi.

Bobur hukmronligi

• Bobur podshoh Hindistonda bir-biri bilan dushmanlik kayfiyatida bo’lgan mayda mustaqil rojalarni (hukmdorlarni) ham qilich, ham siyosat yo’li bilan birlashtiradi va 1530 yilgacha markazlashgan yirik saltanatini barpo etadi. Bu saltanat 332 yil (1526-1858-yillar), ya’ni Hindistonni Buyuk Britaniya to’liq bosib olgunga qadar hukm surdi.

Bobur ijodi

• Bobur xayotiy esdaliklar yozish maktabini «Boburnoma» asari orkali boshlab berdi.
• «Muxtasar», «Mubayyin», «Volidiya», «Xatti Boburiy» kabi asarlarida ta’lim-tarbiya masalalariga alohida e’tibor qaratgan.
• Uning ijodiga mansub bo’lgan «Xatti Boburiy» uzoq yillar davomida maktablarda, madrasalarda savod o’rgatish kitobi sifatida foydalanilgan.

E’tiboringiz uchun raxmat !