Tayyorladi: Fayzullayeva Munira O‘quv-tarbiya ishlarini amalga oshirishning shakillari, turlari va mohiyati

2 O‘quv tarbiya ishlar metodikasini amalga oshirishning shakillari va turlari (prinsiplari)

Tarbiya prinsiplari – bu tarbiyachilar uchun tayyor va har narsaga yaraydigan qoida emas, chunki uni qo‘llash bilan yuqari natijalarga erishib qolinmaydi. Bu tarbiyachining na tajribasini, na mahoratini almashtira oladi, ularning amalga oshirishi shaxs faoliyati bilan shakllangan.

Tarbiyaviy jarayon tayanuvchi prinsplar tizimida quyidagilarni ajratish mumkin:

• -tarbiyaning ijtimoiy yo‘nalganligi;
• -tarbiyaning hayot va mehnat bilan bog‘liqligi
• -tarbiyada ijobiy jihatlarga tayanish;
• - tarbiyani insonparvarlashtirish;
• -shaxsiy yondoshish;
• -tarbiyaviy ta’sirning umumiyligi.

3 O‘quv tarbiya ishlari amalga oshirishning tarbiya metodlari

Tarbiya metodlari deganda shaxsni har tomonlama shakllantirish maqsadida

shaxsning ongi, his-tuyg’usi, irodasi va munosabatlar tizimiga ta‘sir ko’rsatish

tushuniladi.

Tarbiya metodlari turli elat, millat va davlatlarda turli-tumanligi bilan farq qiladi. Yevropada tarbiya metodlarining bir tizimi qabul qilingan bo’lsa, Markaziy Osiyoda boshqa tizim amalda qo’llaniladi. Yevropa mamlakatlari uchun ochiq tarbiya ko’proq qo’l keladi. Ya‘ni bola nima xohlasa shuni qilishi, katta -kichik oldida nimani xohlasa shuni gapirishi, xoh o’zidan kattani, xoh ota-onasini xohlagan joyida tanqid qilishi mumkin. Markaziy Osiyo mamlakatlarida, xususan, O’zbekistonda ko’proq paternalistik tarbiya elementlari qo’llaniladi. Bunday tarbiya tizimining o’ziga xosligi umuminsoniy qadriyatlarni shakllantirish bilan birga o’zidan kattaga alohida hurmat, kattalar gapiga quloq osishlik, rahbariyatning fikrini va topshirig’im topshirig’ini so’zsiz bajarish, nogironlarni ijtimoiy himoyalash kabilar yotadi.

3 O‘quv tarbiya ishlari amalga oshirishning mohiyati

Ijtimoiy ongni shakllantirish Ijtimoiy axloqni shakllantirish Rag‘batlantirish va jazolash .O‘zini-o‘zini idora qilish va tarbiya Tushuntirish, suhbat, hikoya, namuna, o‘rnak, taqlid, havas qilish kabilar. Masala-mashq, amaliy ishlar bajarish, mehnat ko‘nikmalarini shakllantirish h.k. Ma‘naviy va moddiy rag‘batlantirish va jazolash.Shaxsiy vazifa, o‘zini-o‘zi nazorat, o‘zi-o‘ziga hisob berish, o‘zi-o‘ziga baho berish orasida pedagogik talab metodi ahamiyatlidir. Pedagogik talab turli vazifalarning bajarilishi, ya‘ni ijtimoiy xulq-atvor me‘yorini ifodalash, u yoki bu faoliyatda qatnashib, bajarilishi zarur bo’lgan aniq bir vazifani amalga oshirish, u yoki bu harakatni olib borishga undovchi bo’lishi mumkin. Talablar bevosita yoki bilvosita qo’yilishi mumkin. Bevosita talablar qat‘iy buyruq yoki ko’rsatma, ishchanlik, yo’l-yo’riq beruvchi tavsifdagi ko’rinishda bo’ladi. Bilvosita talablar kechinma, intilish tuyg’usini uyg’otishi ko’zda tutilgan holda maslahat, iltimos, ta‘na qilish, faoliyatga nisbatan qiziqish uyg’otish tarzida namoyon bo’ladi.