Tayyorladi: Respublika ixtisoslashtirilgan terapiya va tibbiy reabilitatsiya ilmiy amaliy tibbiyot markazi Terapiya yo’nalishi 2-kurs klinik ordinatori Qo’shshayev Nurali

Itsinko Kushing kasalligi va sindromi Endokrin arterial gipertenziya ushbu kasallik va Itsenko-Kushing sindromi bilan og’rigan bemorlarning 80 foizida rivojlanadi. Gipertenziya buyrak usti mag’iz qismining (giperkortizolizm) glyukokortikoid gormonlarini gipersekretsiyasidan kelib chiqadi va barqaror, krizsiz o’tishi, gipertenziv terapiyaga chidamliligi, sistolik va diastolik qon bosimining mutanosib o’sishi bilan tavsiflanadi. Kasallikning yana bir o’ziga xos ko’rinishi kushingoid semirishdir. Itsenko-Kushing sindromi / kasalligi bilan qonda 11 va 17-OCS, kortikotropin, gidrokortizon darajasi oshadi. Siydikda 17-KS va 17-OCS ning chiqarilishi kuchayadi. Kortikosteroma va gipofiz adenomasi o’rtasida differentsial tashxis qo’yish uchun buyrak usti bezlari MRT va KT, gipofiz bezi, buyrak usti bezlarini ultratovush va radioizotop skanerlash, kraniogramma o’tkaziladi. Giperkortizolizm va uning oqibatida kelib chiqadigan arterial gipertenziyani davolash dori, jarrohlik yoki nurlantirish bo’lishi mumkin.. Aorta koarktatsiyasi Aortaning koarktatsiyasi – bu aortaning tug’ma anomaliyasi bo’lib, uning segmentar torayishi bilan namoyon bo’ladi, bu esa katta doiraning qon oqimiga to’sqinlik qiladi. Aortaning koarktatsiyasi – bu arterial gipertenziyaning kam uchraydigan shakli. Aortaning koarktatsiyasi natijasida kelib chiqadigan ikkilamchi arterial gipertenziyada qo’llar (yuqori) va oyoqlarda (normal yoki past) o’lchangan qon bosimining farqi, 1-5 yoshda qon bosimining ko’tarilishi va undan keyin barqarorlashuvi kuzatiladi. 15 yil, femoral arteriyalarda pulsatsiyaning zaiflashishi yoki yo’qligi, aorta ravog’i ustida, yurak asosida, uyqu arteriyasidagi sistolik shovqinlar. Aortaning koarktatsiya diagnostikasi o’pka va ko’krak a’zolarining rentgenografiyasi, aortografiya, exokardiyografiya asosida amalga oshiriladi. Stenozning yaqqol darajasida jarrohlik davolash amalga oshiriladi.. Dori vositalariga bog’liq arterial gipertenziya Arterial gipertenziyaning dorilarga bog’liq shakli rivojlanishi qon tomirlari spazmini, qonning yopishqoqligini, natriy va suvni ushlab qolinishini, dorilarning renin-angiotenzin tizimiga ta’sirini va boshqalarni keltirib chiqarishi mumkin. Intranazal tomchilar va tarkibida adrenomimetika va sempatomimetika mavjud bo’lgan vositalar (psevdoefedrin, efedrin, fenilefrin) gipertenziya keltirib chiqarishi mumkin. Steroid bo’lmagan yallig’lanishga qarshi dori-darmonlarni qabul qilish qon tomirlarini kengaytiruvchi ta’sirga ega bo’lgan suyuqlikni ushlab turish va prostaglandinlar sintezini bostirish tufayli arterial gipertenziya rivojlanishiga sabab bo’ladi. Estrogenlarni o’z ichiga olgan og’iz orqali kontratseptivlari renin-angiotenzin tizimiga qo’zg’atuvchi ta’sir ko’rsatadi va suyuqlikni ushlab qolinishiga olib keladi. Ikkilamchi arterial gipertenziya og’iz kontratseptsiyasidan foydalanadigan ayollarning 5 foizida rivojlanadi. Trisiklik antidepressantlarning simpatik asab tizimiga rag’batlantiruvchi ta’siri arterial gipertenziya rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin. Angiotenzin II ga nisbatan qon tomir reaktivligining oshishi tufayli glyukokortikoidlardan foydalanish qon bosimini oshiradi. Ikkilamchi arterial gipertenziyaning sababi va shaklini aniqlash uchun kardiolog bemorning qanday dorilar qabul qilganligini, koagulogramma tahlili va qon reninini aniqlash kerak. Neyrogen arterial gipertenziya Neyrogen tipdagi arterial gipertenziya bosh va orqa miyani ensefalit, o’smalar, ishemiya, travmatik miya shikastlanishi va boshqalar natijasida kelib chiqadi. Qon bosimining oshishi bilan bir qatorda ular kuchli bosh og’rig’i va bosh aylanishi, taxikardiya, terlash, ko’p so’lak ajralishi, terining vazomotor reaktsiyalari, qorin og’rig’i, nistagm va tutilishlar bilan ajralib turadi. Diagnostikada miya tomirlari angiografiyasi, miyaning KT va MRT, EEG ishlatiladi. Neyrogen turdagi arterial gipertenziyani davolash miya patologiyasini yo’q qilishga qaratilgan.