Tayyorladi: Respublika ixtisoslashtirilgan terapiya va tibbiy reabilitatsiya ilmiy amaliy tibbiyot markazi Terapiya yo’nalishi 2-kurs klinik ordinatori Qo’shshayev Nurali

Turlari
Nefrogen parenximatoz arterial gipertenziya
Ko’pincha simptomatik arterial gipertenziya nefrogen (buyrak) kelib chiqishiga ega va o’tkir va surunkali glomerulonefrit, surunkali pielonefrit, polikistoz va buyrak gipoplaziyasi, podagra va diabetik nefropatiyalar, buyrak travması va sil, amiloidoz, nefrolitiyaz, o’smalarda kuzatiladi. Ushbu kasalliklarning dastlabki bosqichlari odatda arterial gipertenziyasiz yuzaga keladi. Gipertenziya to’qimalarning yoki buyrak apparati jiddiy shikastlanishi bilan rivojlanadi. Buyrak arterial gipertenziyasining o’ziga xos xususiyatlari asosan bemorlarning yoshi, miya va koronar asoratlarning yo’qligi, surunkali buyrak yetishmovchiligining rivojlanishi, yomon sifatli kechishi (surunkali pielonefritda – 12,2%, surunkali glomerulonefrit – 11,5% hollarda). Parenximal buyrak gipertenziyasi diagnostikasida buyrak ultratovush tekshiruvi, siydik tekshiruvidan foydalaniladi (proteinuriya, gematuriya, silindruriya, piuriya, gipostenuriya – siydikning past solishtirma og’irligi aniqlanadi), qonda kreatinin va mochevinani aniqlash (azotemiya aniqlanadi) . Buyraklarning sekretor-ekskretor funktsiyasini o’rganish uchun izotop renografiyasi, urografiya amalga oshiriladi; qo’shimcha ravishda – angiografiya, buyrak tomirlarining ultratovush tekshiruvi, buyraklar MRT va KT, buyrak biopsiyasi.
Nefrogen renovaskulyar (vazorenal) arterial gipertenziya
Renovaskulyar yoki vazorenal arterial gipertenziya buyrak arterial qon oqimining bir tomonlama yoki ikki tomonlama buzilishi natijasida rivojlanadi. Bemorlarning 2/3 qismida renovaskulyar arterial gipertenziyaning sababi buyrak arteriyalarining aterosklerotik zararlanishidir. Gipertenziya buyrak arteriyasining o’zani 70% yoki undan ko’proq qisqarganda rivojlanadi. Sistolik qon bosimi har doim 160 mm Hg dan yuqori, diastolik – 100 mm Hg dan yuqori. Renovaskulyar arterial gipertenziya birdan paydo bo’lishi yoki kechishining keskin yomonlashishi, dori terapiyasiga barqarorligi va yomon kechishining yuqori darajasi (bemorlarning 25 foizida) bilan tavsiflanadi. Vazorenal arterial gipertenziyaning diagnostik belgilari quyidagilardir: buyrak arteriyasi proektsiyasidan yuqorida sistolik shovqinlar, ultratovush va urografiya bilan aniqlanadi – bitta buyrakda pasayish, kontrastni o’tishi sekinlashishi. Ultratovush tekshiruvida – buyraklar shakli va kattaligi 1,5 sm dan oshadigan asimmetriyaning exoskopik belgilari . Angiyografiyada ta’sirlangan buyrak arteriyasining konsentrik torayishi aniqlanadi. Buyrak arteriyalarini dopler ultratovush tekshiruvi asosiy buyrak qon oqimining buzilishini aniqlaydi. Vazorenal arterial gipertenziya davolanmasa, bemorlarning 5 yillik hayotiylik darajasi taxminan 30% ni tashkil qiladi. Bemorlarning o’limining eng keng tarqalgan sabablari: miya qon tomirlari, miokard infarkti, o’tkir buyrak yetishmovchiligi. Vazorenal arterial gipertenziyani davolashda ham dori terapiyasi, ham jarrohlik usullari qo’llaniladi: angioplastika, stentlash, an’anaviy operatsiyalar. Yaqqol stenoz bilan dori terapiyasini uzoq vaqt davomida qo’llash asossizdir. Dori terapiyasi samaradorligi qisqa muddatli va davomiy emas. Asosiy davolash jarrohlik yoki endovaskulyar usulda amalga oshiriladi. Vazorenal arterial gipertenziyada tomir ichiga stent o’rnatiladi, bu buyrak arteriyasining hajmini kengaytiradi va uning torayishini oldini oladi; tomirning toraygan qismining balon kengaytirish; buyrak arteriyasida rekonstruktiv aralashuvlar: anastomoz bilan rezektsiya, protezlash, qon tomir anastomozlar.