Tayyorladi: Respublika ixtisoslashtirilgan terapiya va tibbiy reabilitatsiya ilmiy amaliy tibbiyot markazi Terapiya yo’nalishi 2-kurs klinik ordinatori Qo’shshayev Nurali

Feoxromotsitoma Feoxromotsitoma – gormon ishlab chiqaruvchi o’sma, buyrak usti bezi miya qismi xromaffin hujayralaridan rivojlanib, simptomatik arterial gipertenziyaning barcha shakllarining 0,2% dan 0,4% gacha qismini tashkil etadi. Feoxromotsitomalar katexolaminlarni ajratadi: noradrenalin, adrenalin, dofamin. Ularning kechishi vaqti-vaqti bilan rivojlanib boradigan gipertonik kriz bilan birga arterial gipertenziya bilan kechadi. Gipertenziya bilan bir qatorda, feoxromotsitomalarda kuchli bosh og’rig’i, terlash ko’payishi va yurak urishi kuchayadi. Feoxromotsitoma siydikda katexolaminlarning ko’payganligi aniqlanganda diagnostik farmakologik tekshiruvlar (gistamin, tiramin, glyukagon, klonidin va boshqalar bilan olingan namunalar) orqali aniqlanadi. Shishning lokalizatsiyasini aniqlashtirish uchun buyrak usti bezlarining ultratovush tekshiruvi, MRT yoki KT dan foydalanish mumkin. Buyrak usti bezlarini radioizotop yordamida skanerlash orqali feoxromotsitomaning gormonal faolligini aniqlash, buyrak usti bezi tashqarisidagi lokalizatsiya o’smalari, metastazlarni aniqlash mumkin. Feoxromotsitomalar faqat jarrohlik yo’li bilan davolanadi; operatsiyadan oldin arterial gipertenziya a- yoki b-adrenergik blokatorlari bilan davolanadi. Birlamchi giperaldosteronizm yoki Konn sindromi Konn sindromidagi arterial gipertenziya yoki birlamchi giperaldosteronizm buyrak usti mag’iz qismining aldosteron ishlab chiqaruvchi adenomasidan kelib chiqadi. Aldosteron hujayralardagi K va Na ionlarining qayta taqsimlanishiga, organizmdagi suyuqlikni ushlab qolinishiga va gipokaliyemiya va arterial gipertenziya rivojlanishiga yordam beradi. Gipertenziyada medikamentoz davo choralari deyarli samarasizdir, miyasteniya xurujlari, sudorgi, paresteziya, chanqoqlik, noktruriya bilan kechadi. O’tkir chap qorincha yetishmovchiligi (yurak astmasi, o’pka shishi), insultlar, yurakning gipokaliyemik falaji rivojlanishi orqali yuzaga kelishi mumkin bo’lgan gipertenziv krizlar bilan kechishi mumkin. Birlamchi aldosteronizm diagnostikasi aldosteron, elektrolitlar (kaliy, xlor, natriy) ning plazmadagi darajasini aniqlashga asoslangan. Qonda aldosteronning yuqori konsentratsiyasi va uning siydikda yuqori darajada chiqarilishi, metabolik alkaloz (qon pH – 7,46-7,60), gipokalemiya (<3 mmol / l), gipoxloremiya, gipernatremiya aniqlanadi. Buyrak usti bezi tomirlaridan qonni o’rganishda zararlangan tomonda aldosteron darajasining 2-3 baravar ko’payishi aniqlanadi. Radioizotop tadqiqotlari va buyrak usti bezlarini ultratovush tekshiruvi natijasida aldosteroma yoki buyrak usti bezi mag’iz qismi ikki tomonlama giperplaziyasi ta’sirida buyrak usti bezining kattalashishi aniqlanadi. Aldosteroma sabab bo’lgan xavfli arterial gipertenziyada bemorlarning 50-70 foizida qon bosimini normallashtirish yoki sezilarli darajada pasaytirish uchun jarrohlik davolash amalga oshiriladi. Jarrohlikdan oldin giponatriy dietasi buyuriladi, aldosteron antagonisti – spironolakton bilan davolash, bu gipokalemiya va arterial gipertenziyani yengillashtiradi (har 8 soatda 25-100 mg).