Tayyorladi: Toshkent shahar asr unversiteti 1-guruh talabasi Adhamova Madinabonu Mavzu; Nut azolarining ifodali o’qishdagi ro’li

Tovush yumshoq tanglaydan chiqib, qattiq tanglayga tegib o`tsa, jarangdor, yoqimli tovush hosil bo`ladi. Tovushning so`ngi xossasi esa uning balandligiga, ovoz boylamlarining kengayishi va tortilishi darajasiga hamda ularning qancha ko`p tarang qilib tortilsa, ovoz shuncha baland jarangdor; u qancha bo`g` bo`lsa, ovoz shuncha past va do`rillash bo`ladi. Demak, tovushning asosiy xossalari, uning kuchi va tembri hamda baland-pastligi ovoz boylamlarining o`zigagina bog`liq bo`lib qolmasdan, eng avval oliy asab tizimi signallariga, qolaversa tovush aparatiga taalluqlidir. Tovush apparati esa, ta`kidlanganidek, oliy asab faoliyatining umumiy qonuniyatiga asosan harakat qiladi. Bolalarning tovush apparati kattalarga nisbatan ancha nozikdir. Ayniqsa, bog`chada, maktabda tarbiyachi va o`qituvchilar bolalarning bo`lar-bo`lmasga baqirishlariga hamda bironta badiiy asardan olingan kuchlari boricha baqirib-chaqirib so`kishlariga yo`l qo`ymasliklari kerak.

• Tovush yumshoq tanglaydan chiqib, qattiq tanglayga tegib o`tsa, jarangdor, yoqimli tovush hosil bo`ladi. Tovushning so`ngi xossasi esa uning balandligiga, ovoz boylamlarining kengayishi va tortilishi darajasiga hamda ularning qancha ko`p tarang qilib tortilsa, ovoz shuncha baland jarangdor; u qancha bo`g` bo`lsa, ovoz shuncha past va do`rillash bo`ladi. Demak, tovushning asosiy xossalari, uning kuchi va tembri hamda baland-pastligi ovoz boylamlarining o`zigagina bog`liq bo`lib qolmasdan, eng avval oliy asab tizimi signallariga, qolaversa tovush aparatiga taalluqlidir. Tovush apparati esa, ta`kidlanganidek, oliy asab faoliyatining umumiy qonuniyatiga asosan harakat qiladi. Bolalarning tovush apparati kattalarga nisbatan ancha nozikdir. Ayniqsa, bog`chada, maktabda tarbiyachi va o`qituvchilar bolalarning bo`lar-bo`lmasga baqirishlariga hamda bironta badiiy asardan olingan kuchlari boricha baqirib-chaqirib so`kishlariga yo`l qo`ymasliklari kerak.

Agar biror badiiy parcha noto`g`ri diapozon va baladnlikda baqirib, kuchanib o`qilsa, u holda ovoz muskullarining o`ziga xos bo`lmagan holatda ishlashga sabab bo`ladi. Ovozni normal holatga keltirish bir – ikki mashq qilish bilan emas, balki ovoz mashqlarini muntazam o`tkazish bilan amalga oshiriladi. Shuning uchun ham ovoz mashqlariga uzoq muddatli va tizimli ish jarayoni deb qarash kerak. Ovoz mashqlari ham butun bir murakkab tizimini tashkil etadi. Ularni to`liq bilib olish uchun ovozni yo`lga qo`yish deb ataluvchi maxsus predmet bilan bog`liq adabiyotlarga murojaat etish mumkin.