Xulosa
Yuqorida keltirilgan iqtisodiyot borasidagi mushohadalardan kelib chiqib, nima sababdan iqtisodchilar dunyoga tanqislik nuqtai-nazardan boqishlarini ko’rish mumkin.
Tanqislik tushunchasi iqtisodiy resurslar cheklangan mahsulotlar va xizmalart turlarini ifodalaydi.Tanqislik insondagi istagancha tanlab olish imkoniyatini cheklab, bizga mavjud narsalarnigina tanlay olishni talab qiladi. Endi biz hamma narsalardan xohlagancha foydalana olmasdan, mavjud narsalar bilangina kifoyalanishimiz kerak ekanligini anglatadi. “Hech qachon sichqon tutgichda tekin pishloq bo’lmaydi” degan oddiygina naql iqtisodiyotni o’zagini tashkil etadi. Aytaylik, siz biror-bir mahsulotdan bepul foydalandingiz deylik, ammo huddi shu mahsulotni ishlab chiqargan boshqa bir ishlab chiqaruvchi unga qanchadir mablag’ safrlagan-ku! Biror–bir oddiy bo’lib ko’ringan mahsulotni ishlab chiqarish uchun ham qanchadir o’lchamdagi yer maydoni, ish quroli, qo’l mehnati, bunyodkorlik salohoyati kabilar talab qilinadi.
So'nggi o'n yil ichida firma yoki korxonada resurslarni tejash muammosi ayniqsa keskinlashdi. Mavjud korxonalami texnik qayta jihozlash yoki rekonstruksiya qilish - ulami resurslarni tejaydigan texnologiyalarga o'tkazish zarur. Korxonada resurslaming doimiy aylanishi va o'zgarishi bilan ulami tejash va samarali ishlatish juda muhimdir.
Resurslarni tejash-ishlab chiqarish omillaridan iqtisodiy va samarali foydalanish bilan bog'liq chora-tadbirlar majmui. Barcha resurslar bir xil tezlikda aylanmaydi - ba'zilari ishlab chiqarish jarayonida to'liq iste'mol qilinadi, boshqalari, masalan, uskunalar-qisman va ko'p hollarda bir xil emas va ulaming iste'mol darajasi asosan ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish xodimlarining ta'sirining etarliligi bilan belgilanadi.
Resurslarni tejash-iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish muammolarini hal qilish uchun barcha turdagi resurslardan (moddiy, mehnat, tabiiy, moliyaviy va boshqalar) foydalanishni anglatadi. Odamlar va jamiyatning ehtiyojlari tez o'sib borayotganligi va resurslar cheklangan va kamdan-kam hollarda bo'lgani uchun, muammoni hal qilishda resurslarni tejashning o'mi: nima, qanday qilib, kimga ishlab chiqarish kerak?
Resurslarni tejash milliy iqtisodiyotning ulaming o'sishiga bo'lgan ehtiyojini asosan iqtisodiyot orqali qondirishni ta'minlaydi. Bu chiqindi gazlar va suv chiqindilaridan qimmatli mahsulotlami qo'lga kiritish, chiqindilami utilizatsiya qilish orqali resurslarni kompleks ishlatish, qazib olish, tashish va saqlash vaqtida yo'qotishlami bartaraf etish, qayta ishlash vaqtida chiqindilami kamaytirish, ikkilamchi resurslar va boshqa mahsulotlami xo'jalik aylanmasiga kengroq jalb qilish orqali erishiladi.
Resursni tejashga rioya qilish texnologiya va texnologiya sifatining muhim xususiyati hisoblanadi. Agar ishlab chiqarish va ishlatish uchun kamroq mablag ' sarflashni talab qilsa, texnika resurslarni tejash hisoblanadi. Resurs tejovchi texnologiya kam yoki chiqindilarsiz texnologiya deb ataladi. Resursni tejash zarurati ko'plab turdagi resurslaming etishmasligi, tabiatdagi zaxiralaming kamayishi, ishlab chiqarish xarajatlarining sezilarli darajada oshishi va boshqa omillar bilan bog'liq.
Ishlab chiqarish korxonasida resurslarni tejash uskunalami ishlatishda moddiy va mehnat resurslarini sarflash tezligini oshirish omillarini o'z vaqtida aniqlash va maqsadli ta'sir ko'rsatishdan iborat. Ushbu jarayonlami asbob-uskunalaming texnik holatini monitoring qilish va resurslarni tejash bo'yicha xodimlaming samaradorligi bilan ta'minlash mumkin.
OLINGAN ADABIYOTLAR
А.Qоdirоv. Iqtisоdiyot nаzаriyasi. T.1995 y.
S.Gulоmоv. M.SHаrifхujаеv. « Bоzоr iqtisоdiyoti nаzаriyasi vа аmаliyoti» Dаrslik. T. «O’qituvchi» nаshriyoti - 2000 y.
11. D.Tоjibоеvа. Iqtisоdiyot nаzаriyasi.2002 y.
А.Rаzzоkоv, SH.Tоshmаtоv, N.Urmоnоv. «Iqtisоdiy tа’limоtlаr tаriхi». Dаrslik. Tоshkеnt. «Mоliya» nаshriyoti- 2002 y.
А.Ulmаsоv, M. SHаrifхujаеv «Iqtisоdiyot nаzаriyasi». Dаrslik T. «Mеhnаt» nаshriyoti 1995 y.
SH.SHоdmоnоv, T.Jurаеv. Iqtisоdiyot nаzаriyasi. T. O’quv qullаnmа «mеhnаt»nаshriyoti. 2000 y.
SH.SHоdmоnоv. Iqtisоdiyot nаzаriyasi.T.2002 y.
CHеpurinа M.N, Kisеlеvоy Е.А. Kurs Эkоnоmichеskоy tеоrii (Uchеbnik). Kirоv.1999 g.
А.I.Dоbrыninа, L.S.Tаrаsеvnа. Эkоnоmichеskаya tеоriya.Mоskvа 2000g.
Z.Zоyirоv, N.Murоdоvа, SH.Хаsаnоv. Iqtisоdiyot nаzаriyasi. O’quv-uslubliy qo’llаnmа. O’zbеkistоn Rеspublikаsi FА «FАN» nаshriyoti- 2004 y.
K.YU.Umаrоv vа bоshqаlаr. Iqtisоdiyot nаzаriyasi. O’quv qo’llаnmа T. «Univеrsitеt» nаshriyoti. – 2002 y.
SH.SHоdmоnоv. Iqtisоdiyot nаzаriyasi. T.2005 y.
Do'stlaringiz bilan baham: |
