Tebranuvchi sistemaning energiyasi Mi 201-guruh talabasi Toshboyeva Dinora

Tebranuvchi sistemaning energiyasi

Mi 201-guruh talabasi Toshboyeva Dinora

Raja:

• Tebranishlar haqida umumiy ma’lumotlar
• Garmonik tebranishlar energiyasi
• So‘nuvchi tebranishlar
• Majburiy tebranishlar

Boshlang’ich o’zgarilgan enargiya hisobiga, keyinchalik tebranish tizimiga tashqi ta’sir o’tkazmasdan sodir bo’ladigan tebranishlar erkin yoki xususiy tebranishlar deb ataladi.
TEBRANMA JARAYONLAR
Vaqt boyicha aniq qaytariladigan harakat yoki jarayonlar tebtanish jarayonlar deb ataladi.
Davriy o’zgaradigan tashqi ta’sir ostida sodir bo’ladigan tebranishlar majburiy tebranishlar deb ataladi.
Garmonik tebranishlar
Garmonik tebranishlarda tebranuvchi kattaliklar vaqt o’tishi bilan sinus yoki kosinus qonuniyatlari bo’ysingan holda o’zgaradi.
Garmonik tanranish tenglamasi


A – tebranish amplitudasi-tebranuvchi kattaliklarning maksimal qiymati
 - doiraviy yoki sklik chastota.
Х
t
Kinetik enargiya
Germonit tebranishda moddiy nuqtaning energiyasi
Potensial energiya
To’la energiya o’zgarmasdan qoladi, vaqt o’tishi bilan faqat kinetik energiya potensial energiyaga o’tadi va teskarisi sodir bo’ladi.
Prujinali mayatnikning yoki matematik mayatnikning erkin tebranishlari faqat ishqalanish bo‘lmagan taqdirdagina garmonik tebranishlar bo‘la oladi. Lekin real tebranuvchi
sistemada hamma vaqt ishqalanish, Masalan, mayatnik osib qo‘yilgan joydagi ishqalanish kuchi yoki sistema tebranayotgan muhitning qarshilik kuchi shular jumlasidandir. Qarshilik kuchlarini yengish uchun sistema ish bajaradi va tebranishlar energiyasining bir qismini sarflaydi. Shuning uchun tebranish energiyasi tebranish jarayonida kamayib boradi. Tebranish energiyasi amplituda kvadratiga to‘g‘ri proporsional bo‘lgani uchun tebranishlar amplitudasi ham tobora kamayib boradi va energiya zaxirasi tugagach, tebranishlar butunlay to‘xtaydi. Bunday tebranishlar so’nuvchi tebranishlar deb ataladi.
So’nuvchi tebranishlar
So‘nuvchi tebranishlarda tebranish amplitudasi vaqt o‘tishi bilan kamayib borishi sababli harakat to‘la takrorlanmaydi. Shuning uchun so‘nuvchi tebranishlar garmonik bo‘lmaydi, ular hatto davriy harakat ham bo‘lmaydi. Biroq energiyaning sarflanishi (so‘nish) juda sekinlik bilan amalga oshsa, bunday so‘nuvchi tebranishlarni biror taqribiylik bilan davriy harakat, deb hisoblash mumkin.
Majburiy tebranishlar
Davriy o‘zgarib turuvchi tashqi kuch ta’sirida bo‘ladigan tebranishlarni majburiy tebranishlar deb ataladi, bu kuchni majbur etuvchi kuch, tebranuvchi sistemani esa majburiy sistema deyiladi.
Odatda, majbur etuvchi kuch sifatida vaqt bo‘yicha sinus yoki kosinus qonuni bilan o‘zgaradigan kuchdan foydalaniladi. Bunday kuchning ifodasi
ko‘rinishda bo‘ladi, bu yerda: — kuchning amplituda (maksimal) qiymati, — kuch tebranishlarining doiraviy chastotasi.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!