13.§ Iqtisodiy ösishga erishishda global ustuvor sohalar Energiya iqtisodiyoti

13.§ Iqtisodiy ösishga erishishda global ustuvor sohalar
Energiya iqtisodiyoti
Energiya iqtisodiyoti, bir mamlakatning energiya resurslarini yaxshilash va ulardan samarali foydalanishga asoslangan iqtisodiy tizimdir. Bu, energiya iste'molining optimallashtirilishi, energiya isrofining kamayishi, energiya yetarliligini oshirish, alternativ energiya manbalarining rivojlanishi va energiya bo'shlig'ini kuchaytirish kabi muhim maqsadlarni o'z ichiga oladi.
Raqamli iqtisodiyot
Raqamli iqtisodiyot — bu iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy aloqalarni raqamli texnologiyalarni qo‘llash asosida amalga oshirish tizimidir.
Belgilari:
yuqori darajada avtomatlashtirilganlik;
elektron hujjat almashinuvi;
buxgalterlik va boshqaruv tizimlarining elektron integratsiyalashuvi;
maʼlumotlar elektron bazalari;
CRM (mijozlar bilan o‘zaro munosabat tizimi) mavjudligi;
korporativ tarmoqlar.
Qulayliklari:
To‘lovlar uchun xarajatlar kamayadi (masalan, bankka borish uchun yo‘lkira va boshqa resurslar tejaladi).
Tovarlar va xizmatlar haqida ko‘proq va tezroq maʼlumot olinadi.
Raqamli dunyodagi tovar va xizmatlarning jahon bozoriga chiqish imkoniyatlari katta.
Fidbek (isteʼmolchi fikri)ni tez olish hisobiga tovar va xizmatlar jadal takomillashtiriladi.
Tezroq, sifatliroq, qulayroq
Raqamli iqtisodiyot insonlarning turmush darajasini sezilarli darajada oshiradi, bu uning asosiy foydasidir. Raqamli iqtisodiyot korrupsiya va „qora iqtisodiyot“ning asosiy kushandasidir. Chunki, raqamlar hamma narsani muhrlaydi, xotirada saqlaydi, kerak paytda maʼlumotlarni tez taqdim etadi. Bunday sharoitda biron maʼlumotni yashirish, yashirin bitimlar tuzish, u yoki bu faoliyat haqida to‘liq axborot bermaslikning iloji yo‘q, kompyuter hammasini namoyon qilib qo‘yadi. Maʼlumotlar ko‘pligi va tizimliligi yolg‘on va qing‘ir ishlarga yo‘l bermaydi, chunki tizimni aldash imkonsiz.
Bio iqtisodiyot
Bio iqtisodiyot, biologik resurslarni samarali boshqarish va ularni iqtisodiy foydalanish uchun o'rganishga asoslangan iqtisodiy tizimdir. Bu tizim, hayvonlar va mikroorganizmlar kabi biologik modellarni iqtisodiy faoliyatning asosiy qismi sifatida qabul qiladi. Bio iqtisodiyot, o'zining xavfsiz, energiya-vaqt va moddiy manbalar bilan samarali ishlaydigan faoliyatlar orqali tabiiy resurslarni muhafaza qilish, ekologik siyosatning yaratilishi va iqtisodiy tashkilotlarning atrofidagi inqirozlarni minimalizatsiyalashga qaratilgan.
Masalan, bioiqtisodiyot suvning ifloslanishi muammosini hal qilish, mas'uliyatli iste'molni rivojlantirish va shaharlarning barqarorligini ta'minlaydi. Bioiqtisodiy texnologiyalarga misol qilib, biogaz ishlab chiqarish uchun plastmassa uchun bio-o'rnini bosuvchi moddalardan foydalanish yoki oziq-ovqat chiqindilarini qayta ishlash kiradi.
Quyida oziq-ovqat ishlab chiqarishni, ovqatlanishni va turmush darajasini hamda atrof-muhitni yaxshilash uchun barqaror aylanma bioiqtisodiyotga o‘tishni rag‘batlantirish bo‘yicha FAO faoliyatining beshta yo‘nalishi keltirilgan.
1) Oziq-ovqat yo'qotilishi va chiqindilarni kamaytirish
2) Plastik ifloslanish muammosini hal qilish
3) Ratsionimizni diversifikatsiya qilish va oz miqdordagi ekinlardan foydalanish amaliyotidan voz kechish
4) sintetik o'g'itlar va pestitsidlarga alternativa sifatida bio-asosli mahsulotlardan foydalanishni rag'batlantirish
5) degradatsiyaga uchragan yerlarni tiklash va chorvachilikni boshqarish samaradorligini oshirish