Тегирмон ва ёрма заводларида доннинг хоссаларини ун ва ёрманинг чиқишига таъсири

Ун-ёрма маҳсулотларини тайёрлашда дондаги мева қобиғи ва муртак ажратиб олиниб, улардан маҳсус маҳсулотлар тайёрланади ва омихта ем (кепак мучка) таркибига қўшилади, лузга эса гидролиз сифатида заводларга юборилади. Гул қобиғи, эндосперма ва крахмал ҳужайралари доннинг шаклланиш ва ўсиш даврида ўз вазифаларини бажариб, жонсизланиб қолади, алейрон қатлам ва муртак тириклик фаолиятини сақлаб қолади. Бу эса донга ГТ ишлов берганда ҳосил бўлган намлик доннинг ички қисмига, донда ҳосил бўлган бошқа биологик фаол моддаларга муҳим таъсир кўрсатади. Крахмал қирқи­мидаги доначаларнинг ўзаро жойлашиши, уларнинг шакллари, ўлчами эндоспермада мозаика ҳосил қилади.

Дон тузилишининг технологик ахамияти

Дон тузилишининг технологик ахамияти

• Хозирги замон илмий тасаввурга кўра доннинг хусусиятларини бахолашда қуйидагиларни хисобга олиш керак :
• -дон структура ва хоссалари хар хил бўлган анатомик қисмларни бутун бирликда органик боғланиш натижасида хосил бўлган мураккаб организмдир
• -дон тирик организм бўлиб,унда кечадиган хамма жараёнлар табиатига боғлиқ бўлмаган холда махсус биологик система орқали бошқарилади
• -дон полимер организм хисобланиб, тўқималари биополимерлардан(углевод,оқсил ва б.қ.)ташкил топган
• -дон анизотроп организм бўлиб,хар бир анатомик қисмларининг структураси, кимёвий таркиби ва хоссалари бир-биридан кескин фарқ филади.
• Доннинг технологик хусусиятларини физик-кимёвий,биокимёвий,структура –механик ва бошқа гурухларга бўлинади. Донннинг бу хусусиятлари бир-бири билан мураккаб боғланган бўлиб,тирик организмга хослигини намоён этади.

Доннинг технологик хусусияти унинг тузилиши ва кимёвий таркиби, шу билан бирга доннинг анатомик қисмларида кимёвий моддаларнинг жойлашиши билан аниқланади. Доннинг анатомик тузилиши ун-ёрма заводларидаги технологик жараёнларда ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Масалан, буғдой донидаги чуқур жойлашган “бороздка“ ун олиш жараёнини қийинлаштиради. Доннинг мураккаб шакли, айниқса, мева қобиғи, муртаги ва эндосперманинг тузилиши технологик жараёнда асосий ўринда туради. Дон учта асосий қисмдан: эндосперма, муртак ва уларни ўраб турган мева қобиғидан иборат бўлиб, улар бир-бирларидан таркиби ва тузилиши билан фарқ қилад

Буғдой донининг технологик хоссалари қуйидагиларга боғлиқ:
- Структура тузилишига
- Анатомик қисмларининг нисбатларига
- Кимёвий моддаларнинг анатомик қисмларда тақсимланиши