Tekshirdi: Ahmedov Akbar Mavzu: Botanika fanining rivojlanish tarixi. Reja

Samarqand davlat universiteti
Agrobiotexnologiya va oziq ovqat xavfsizligi fakulteti


MUSTAQIL ISHI


Mavzu: Botanika fanining rivojlanish tarixi.
BAJARDI: Zokirova Nilufar
TEKSHIRDI: Ahmedov Akbar

Mavzu: Botanika fanining rivojlanish tarixi.
Reja:
1. Botanika fani haqida umumiy tushuncha.
2.Fanning rivojlanish tarixi.
3.Tadqiqot mavzusi
4.Botanika nomenklaturasi
5. Yo`qolib ketish muammosi


Botanika – o‘simliklar haqidagi fan. Botanika atamasi yunoncha “botane” so‘zidan olingan bo’lib, “ko’kat, o’simlik” degan ma’nolarni anglatadi. Demak, botanika umuman o’simliklar to’g’risidagi fan bo’lib, biologiyaning bir qismi hisoblanadi. O'simliklar qadim zamonlardan ayni vaqtgacha tabiat va insonlar hayotida katta ahamiyatga ega. Insoniyat rivojlanishining dastlabki davrlaridan boshlab o’simliklar haqida bilimlar to’plana boshlangan. O’simliklar odamlar uchun oziq-ovqat, noqulay sharoitlarda himoya va turli kasalliklar uchun dori-darmon bo’lib xizmat qilgan. Shunung uchun ham, odamlar yashashi uchun o’simliklar olamidan foydali o’simliklarni ajratishgan va madaniylashtirib borganlar. Shunday qilib, ming yillar mobaynida o’simliklar to’g’risida ma’lumotlar to’planib, dunyo fanlari orasida botanika eng qadimgi fan sifatida yuzaga keldi.
O'simliklar haqidagi bilimlarning ajralmas tizimi sifatida botanika 17-18 asrlarga kelib shakllandi, garchi o'simliklar haqida ko'plab ma'lumotlar ibtidoiy odamga ma'lum bo'lgan, chunki uning hayoti foydali, asosan oziq-ovqat, dorivor va zaharli o'simliklar bilan bog'liq edi . O'simliklar nafaqat ularning foydaliligi bilan bog'liqligini tasvirlaydigan birinchi kitoblar yunon va boshqa tabiatshunoslarning asarlari edi. O'simliklar bilan tabiatning bir qismi sifatida munosabatda bo'lib, qadimgi dunyo faylasuflari ularning mohiyatini aniqlashga va ularni tizimlashtirishga harakat qilishgan
Aristotelgacha tadqiqotchilar asosan o'simliklarning dorivor va iqtisodiy jihatdan qimmatli xususiyatlariga qiziqishgan. Aristotel (miloddan avvalgi 384-322) "Hayvonlar tarixi" (Lotin Tarixi Animalium) ning beshinchi kitobida o'zining "O'simliklar to'g'risida ta'limot" ni eslatib o'tgan, u ozgina bo'laklarda saqlanib qolgan. Ushbu parchalar 1838 yilda nemis botanigi F.Vimmer tomonidan to'planib nashr etilgan. Ulardan Aristotel atrofdagi olamda ikkita shohlik mavjudligini tan olganligini ko'rdik: jonsiz va tirik tabiat. U o'simliklarni jonli, jonli tabiat deb atagan. Aristotelning fikriga ko'ra, o'simliklar hayvonlar va odamlarga nisbatan rivojlanish darajasidan pastroqdir. Aristotel o'simliklar va hayvonlar tabiatidagi ba'zi umumiy xususiyatlarni qayd etdi. U, masalan, dengizning ba'zi aholisi bilan bog'liq holda, ular o'simlik yoki hayvonmi, degan qarorga kelish qiyinligini yozgan.
Aristotel Teofrastning (miloddan avvalgi 371-286) shogirdi "botanika otasi" deb nomlangan. Teofrastning botanika asarlari qishloq xo'jaligi amaliyotchilari, tibbiyoti va qadimgi dunyo olimlarining ushbu sohadagi ishlarining yagona bilimlari to'plami sifatida qaralishi mumkin.
T
Aristotel
eofrastus mustaqil fan sifatida botanikaning asoschisi edi: o'simliklardan qishloq xo'jaligi va tibbiyotda foydalanishni tavsiflash bilan birga nazariy masalalarni ko'rib chiqdi. Ko'p asrlar davomida botanikaning keyingi rivojlanishiga Teofrastus asarlarining ta'siri juda katta edi, chunki Qadimgi dunyo olimlari o'simliklarning tabiatini tushunishda yoki ularning shakllarini tavsiflashda ham undan yuqoriga ko'tarilmadilar. Uning zamonaviy bilim darajasiga muvofiq, Teofrastning ba'zi bayonotlari sodda va ilmiy bo'lmagan edi. O'sha davr olimlari hali tadqiqotning yuqori texnologiyalariga ega emas edilar va ilmiy tajribalar ham bo'lmagan. Ammo bularning barchasi bilan "botanika otasi" tomonidan erishilgan bilim darajasi juda muhim edi
Rim tabiatshunosi Pliniy oqsoqol o'zining "Tabiiy tarixida" zamondoshlariga ma'lum bo'lgan tabiat haqidagi barcha ma'lumotlarni keltirgan; u o'simliklarning 1000 ga yaqin turlarini eslatib, ularni etarlicha aniq tasvirlab berdi.