Tekshirdim” I. Ch. T. bo‘yicha direktor o‘rinbosari A. A. Pirvaliev

Tarmoq elementlari va pog’onali arxitektura.
Kompyuter tarmoqlarida tarmoq elementi - bu bir yoki bir nechta fizik qurilmalarni birlashtirgan holda boshqadigan ob’ekt hisoblanadi. Bu tarqatilgan qurilmalarni bitta boshqaruv tizimidan foydalangan holda yagona usulda boshqarishga imkon beradi. Quyidagi rasmda keltirilgan har bir qurilma tarmoq elementi bo’ladi oladi.
Tarmoq elementlarning standartlari, ishlash ko’lami, imkoniyati, tarmoqda foydalaniladigan nuqtasi va boshqa jihatlariga qarab guruhlarga ajratiladi. Bu guruhlarga ajratish va ularni boshqari jarayoni pog’onali arxitekturada amalga oshiriladi. Misol uchun foydalanuvchi yashash manzili qismida foydalaniladigan tarmoq elementlari, magistral linyalarda yoki operator binoasida foylashtiriladigan tarmoq elementlari.
Pog’onali arxitektura tushunchasi ham - bu boshqaruv tizimining bir shakli tarmoqning elementlari, protokollari, interfeyslar, qurilmalari ma’lumot bir pog’onaga mantiqan tegishli bo’ladi Pog’onali daraxtga joylashtirilgan qurilmalar va boshqaruvchi dasturlar to'plamini o'z ichiga oladi. Misol uchun harbiy sohada ham bunday struktura ishlatiladi, ya’ni askar va uni boshqaruvi, serjand va uni boshqaruvi, batalyon boshlig’i va uni boshqaruvi va h.k. Har bir boshqaruvda boshqariluvchi va boshqaruvchi bo’lib, ular ma’lumot vazifalarni bajaradi, shunday qilib tarmoq elementlarini ham o’zining mantiqiy hududida ma’lum vazifalarni amalga oshiradi.

3. 
   Zamonaviy kompyuter tarmoqlariga qo`yiladigan talablar
   

Zamonaviy kompyuter tarmoqlari uchun talablar quyidagicha:
1. Ishlash qobiliyati
2. Ishonchlilik va xavfsizlik
3. Kengayuvchanlik va o'lchovlilik
4. Ochiqlik
5. Boshqarish qobiliyati
6. Moslashuvchanlik
1. Ishlash qobiliyati
Reaksiya vaqti (javob berish vaqti) foydalanuvchining tarmoq xizmati uchun so'rovi va ushbu so'rovga javob berish o'rtasidagi vaqt oralig'i sifatida tavsiflanadi.
Shubhasiz, ushbu indikatorning qiymati foydalanuvchi foydalanadigan xizmat turiga, qaysi foydalanuvchiga va qaysi serverga kirishiga, shuningdek, tarmoq elementlarining hozirgi holatiga - so'rov o'tadigan segmentlar, kommutator va marshuritizatorlar yukiga, serverning yukiga va shu kabilarga bog`liq.
O'tkazish qobiliyati tarmoq birligi yoki uning bir qismi tomonidan vaqt birligiga uzatiladigan ma'lumotlarning hajmini cheklaydi.
O'tkazish qobiliyati soniyada bit yoki soniyada paketlar bilan o'lchanadi. Ishlab chiqarish tez, maksimal va o'rtacha bo'lishi mumkin.
O'rtacha o'tkazuvchanlik uzatilgan ma'lumotlarning umumiy miqdorini ularni uzatish vaqtida taqsimlash yo'li bilan hisoblab chiqiladi va etarlicha uzoq vaqt tanlanadi - bir soat, bir kun yoki bir hafta.
Tez o'tkazuvchanlik o'rtacha qiymatdan farq qiladi, chunki o'rtacha hisoblash uchun juda oz vaqt oralig'i tanlanadi - masalan, 10 yoki 1 s.
Maksimal o'tkazuvchanlik - bu kuzatuv davrida qayd etilgan eng yuqori tezkor ishlash.
Uzatilishning kechikishi deganda, paketning istalgan tarmoq qurilmasi yoki uning bir qismi kirishiga kelib tushishi va shu qurilmaning chiqishida paydo bo'lishi o'rtasidagi kechikish tushuniladi.
O‘tkazish qobiliyati va uzatishni kechiktirishi mustaqil parametrlardir, shuning uchun tarmoq, masalan, yuqori o'tkazuvchanlikka ega bo'lishi mumkin, ammo har bir paketni uzatishda sezilarli kechikishlarni keltirib chiqaradi.
2. Ishonchlilik va xavfsizlik
Ishonchliligini baholash uchun quyidagilar qo'llaniladi:
Tayyorlilik darajasi tizim ishlatilishi mumkin bo'lgan vaqtni anglatadi. Tizimning ortiqcha tuzilishini kiritish orqali tayyorlilikni yaxshilash mumkin: tizimning asosiy elementlari bir nechta nusxada bo'lishi kerak, shunda ulardan biri ishlamay qolsa, boshqalari tizimning ishlashini ta'minlaydi.
Umumiy ishonchlilikning yana bir jihati - bu xavfsizlik, ya'ni tizimning ma'lumotlarni ruxsatsiz kirishdan himoya qilish qobiliyatidir.
Ishonchlilikning yana bir o'ziga xos xususiyati - bu xatoliklar. Tarmoqlarda nosozliklarga chidamlilik tizimning individual elementlarining ishdan chiqishini foydalanuvchidan yashirish qobiliyatini anglatadi. Nosozliklarga chidamlilik tizimda uning elementlaridan birining ishlamay qolishi to'liq to'xtashga emas, balki ish sifatining ma'lum darajada pasayishiga olib keladi.
3. Kengayuvchanlik va o'lchovlilik
Kengayish - bu tarmoqning individual elementlarini (foydalanuvchilar, kompyuterlar, qurilmalar, xizmatlar) nisbatan osonlikcha qo'shish, tarmoq segmentlari uzunligini oshirish va mavjud bo'lgan apparatni kuchliroqlariga almashtirish qobiliyatini anglatadi. Bunday holda, tizimni kengaytirishning qulayligi ba'zan cheklangan chegaralarda ta'minlanishi juda muhimdir.
O`lchovliligi shuni anglatadiki, tarmoq juda keng doirada tugunlar sonini va bog'lanish uzunligini ko'paytirishi mumkin, shu bilan birga tarmoq ishlashi yomonlashmaydi. Tarmoqning kengaytirilishini ta'minlash uchun siz qo'shimcha aloqa uskunalarini ishlatishingiz va tarmoqni maxsus usulda tuzishingiz kerak bo'ladi.
4. Ochiqlik
Tarmoqning ochiqliligi tarmoq foydalanuvchilarga tarmoqning murakkab tizimi bilan bog'langan kompyuterlar to'plami sifatida emas, balki vaqtni taqsimlash tizimiga ega bo'lgan yagona an'anaviy kompyuter sifatida taqdim etilganda erishiladi. Ochiqlikka ikki xil darajada - foydalanuvchi darajasida va dasturchi darajasida erishish mumkin. Foydalanuvchilar darajasida ochiqlik shuni anglatadiki, qo'lga kiritilgan resurslar bilan ishlash uchun u mahalliy manbalar bilan ishlashda o'zi uchun ruxsat etilgan buyruq va protseduralardan foydalanadi. Dasturchi drajasida esa masus manba`larga kirish uchun qo`shimcha so`rovlar jo`natiladi.
5. Boshqarish qobiliyati
Tarmoqni boshqarish - bu tarmoqning asosiy elementlari holatini markazlashgan holda kuzatib borish, tarmoq faoliyati davomida yuzaga keladigan muammolarni aniqlash va hal qilish, ishlash tahlilini o'tkazish va tarmoq rivojlanishini rejalashtirish qobiliyatini anglatadi. Ideal holda, tarmoq menejmenti - bu tarmoqning har bir elementini, oddiy qurilmadan eng murakkab qurilmalarga qadar kuzatib boradigan, boshqaradigan va shu bilan birga alohida qurilmalarning tarqoq bo'lmagan to'plami sifatida emas, balki butun tarmoqqa ishlov beradigan tizim.
6. Moslik
Muvofiqlik shuni anglatadiki, tarmoq turli xil dasturiy ta'minotlarni o'z ichiga olishi mumkin, ya'ni u turli xil aloqa protokollari to'plamlarini qo'llab-quvvatlaydigan turli xil operatsion tizimlarda mavjud bo'lishi va turli ishlab chiqaruvchilarning qo'shimcha qurilmalari va qo'shimchalarini ishlatishi mumkin. Har xil turdagi elementlardan tashkil topgan tarmoq heterojen deb nomlanadi va agar heterojen tarmoq muammosiz ishlasa, u holda u birlashtiriladi. Integratsiyalashgan tarmoqlarni qurishning asosiy usuli bu ochiq standartlar va texnik shartlarga muvofiq ishlab chiqarilgan modullardan foydalanishdir.



O’QUVCHILARNING BILIMLARINI TEKSHIRISH
UCHUN SAVOLLAR:

1. 
   Kompyuter tarmoqlarini ularning geografik joylashishi, masshtabi hamda hajmiga qarab nechta turlarga ajratilai?
   
2. 
   Kompyuter tarmoqlarida tarmoq elementi – bu…?
   
3. 
   Tarmoq taqdim etadigan hizmatlar haqida tushuntiring?
   
4. 
   Zamonaviy kompyuter tarmoqlarining qanday talablari mavju?