Telekommunikaciya tiykarları hám kásiplik tálim” fakulteti «Informaciya qáwipsizligi» baǵdarı

Unamlı faktorlar :
1. Programmalıq támiynattı nızamǵa qarsı tarqatıw jáne olardan paydalanıwdıń sezilerli qıyınlıǵı.
2. Programmalıq támiynat óndiriwshisidan óz qawipsizlik sistemasın islep shıǵıwdan qutılıw.
3. Programmalıq támiynattı qorǵaw procesin joqarı dárejede avtomatlastırıw.
4. Keńlew qorǵaw ushın API sistemasınıń bar ekenligi.
5. Kórsetiw versiyaların ańsatǵana jaratıw qábileti.
6. Bazarda bunday sistemalardıń jetkiliklishe úlken tańlawı.
Unamsız faktorlar :
1. HT tárepinen sheklewler sebepli programmalıq támiynattı islep shıǵıw hám disk raskadrovka qılıw daǵı qıyınshılıq.
2. HT satıp alıw hám xızmetkerlerdi oqıtıw ushın qosımsha ǵárejetler.
3. Texnikalıq qurallardı fizikalıq uzatıw zárúrshiligi sebepli satıwdıń páseyiwi.
4. Qorǵaw (uyqaslıq, drayverlar) sebepli sistema talaplarınıń artpaqtası.
5. Programmalıq támiynattıń qátelerge shıdamlılıǵın kemeytiw.
6. Qorǵaw sistemaları hám paydalanıwshınıń sistema yamasa ámeliy programmalıq támiynatınıń uyqas kelmewi.
7. Qorǵaw hám paydalanıwshı úskeneleri ortasındaǵı saykes emeslik.
8. Túrli kompaniyalardıń elektron giltleriniń uyqas kelmewi sebepli sheklewler.
9. Kompyuter sistemasınıń keńeytirilishining tómenlewi.
10. Noutbukda qorǵawlanǵan programmalıq támiynattan paydalanıwdıń qıyınshılıqları yamasa uyqas kelmewi.
11. Úskenediń ólshemi hám salmaǵı (COM / LPT ushın = 5×3×2 sm ~ 50 g).
12. Úskene giltlerin urlaw abayı.
«Gilt disklari» járdeminde programmalıq támiynat qorǵaw sistemaları házirgi waqıtta bul túrdegi qorǵaw sistemaları gónergenligi sebepli keń tarqalmaǵan. Bul túrdegi DTHT kóp tárepten elektron giltlerge iye sistemalarǵa uqsaydı, biraq bul jerde zárúrli maǵlıwmatlar arnawlı gilt tasıwshında saqlanadı. Bunday DTHT ushın tiykarǵı abay - zárúrli maǵlıwmatlardı oqıwdı ustap turıw, sonıń menen birge, tiykarǵı tasıwshın nızamǵa qarsı nusqalaw.
Bul túrdegi DTHTning unamlı hám unamsız tárepleri elektron giltlerge iye sistemalar menen derlik tolıq sáykes keledi.
Sonı atap ótiw kerek, paydalanıwshılar qorǵaw sistemalarınıń tek unamsız táreplerin anıq sezim qılıwadı. Óndiriwshiler programmalıq támiynat olar menen baylanıslı qorǵaw sistemalarınıń tek «ijobiy» hám «salbiy táreplerini» esapqa aladı hám ámelde aqırǵı paydalanıwshı menen baylanıslı faktorlardı esapqa almaydı. Izertlew nátiyjelerine kóre, DTHTni bahalaw ushın qollanılıwı múmkin bolǵan kórsetkishler hám kriteryalar kompleksi islep shıǵıldı.
Qóllaw múmkin bolǵan kórsetkishler:
Texnikalıq - DTHTning programmalıq támiynat óndiriwshisiniń funksional talaplarına hám shıdamlılıq talaplarına, programmalıq támiynattıń sistema talaplarına hám DTHTning sistema talaplarına, programmalıq támiynat kólemi hám DTHT muǵdarına, funksional jóneliske muwapıqlıǵı, programmalıq támiynat, programmalıq támiynat analoglari ushın HTning bar ekenligi hám túri.
Ekonomikalıq - qaraqshılıqtan joytıwlar hám ulıwma payda qatnası, qaraqshılıqtan joytıwlar qatnası hám DTHT ma`nisi jáne onı ámelge asırıw, programmalıq támiynat hám DTHT bahasınıń qatnası, DTHT ma`nisiniń muwapıqlıǵı jáne onı belgilengen maqsetlerde ámelge asırıw.
Shólkemlestirilgen - programmalıq támiynattıń keń tarqalǵanlıǵı hám kópshilikke arnalǵanlıǵı, programmalıq támiynattı tarqatıw jáne paydalanıw shártleri, programmalıq támiynattıń ayriqshalıǵı, abaylardıń bar ekenligi, paydalanıwshınıń buzıwǵa qaratılǵanǵa aylanıw múmkinshiligı, programmalıq támiynattan paydalanıwda hújjetlestiriw hám qollap-quwatlawdıń roli.
Bahalaw kriteryaları :
Qorǵaw - nızamǵa qarsı nusqa kóshiriw hám kirisiwdiń qıyınlıǵı, monıtoringdan qorǵaw, sistemanı ámelge asırıwda logikalıq boslıqlar hám qátelerdiń joq ekenligi.
Izertlewga/xakerlikka qarsılıq - standart mexanizmlerden, jańa/nostandart mexanizmlerden paydalanıw.
Qátelerge shıdamlılıq (isenimlilik) - qorǵawdıń buzılıw múmkinshiligı
(Ruxsatsız kirisiw), áwmetsizlik múmkinshiligı, qorǵaw programmalarınıń aynıwı (apat ), nadurıs signal chastotası.
Arnawlı bir OT qosımshalarınan ǵárezsizlik - hújjetlestirilmegen basqarıw, «virus» texnologiyalarınan hám OT «teshiklari» den paydalanıw.
Uyqaslıq - sistema hám ámeliy programmalıq támiynat menen qarama-qarsılıq joq ekenligi, ámeldegi úskene menen qarama-qarsılıqtıń joq ekenligi, islep shıǵılǵan apparat hám programmalıq támiynat menen maksimal muwapıqlıǵı.
Programmalıq támiynattıń aqırǵı paydalanıwshısı ushın qolaysızlıqlar - qorǵaw sistemasınıń qosımsha konfiguratsiyasi zárúrshiligi hám quramalılıǵı, hújjetlerdiń bar ekenligi, qáteler/nomuvofiqlik/beqarorlik sebepli qorǵaw sistemasınıń modulların jańalaw boyınsha maǵlıwmatlardıń bar ekenligi, xizmet kórsetiwdiń bar ekenligi, paketler, parol/kalitning tarmaq uzatılıwı qawipsizligi, fizikalıq uzatıw paroli/kaliti sebepli keshigiw, qarıydar huqıqlarınıń aynıwı.
Qaptal tásiri - tirbandlik, xizmet kórsetiwdi biykarlaw etiw, qorǵawlanǵan programmalıq támiynat hám OT páseyiwi, sistema resurslarini tartıp alıw, RAMning hádden tıs júkleniwi, OT turaqlılıǵındı buzıw.
Baha - baha/samaradorlik, qorǵawlanǵan programmalıq támiynattıń bahası/qiymati, ǵárejetler/yo'qotishlar.
Jaqsı sapa - ǵárezsiz ekspertiza nátiyjeleriniń bar ekenligi, orınsız tásirinler haqqında maǵlıwmatlardıń bar ekenligi, aqırǵı paydalanıwshı ushın HT haqqında tolıq maǵlıwmat.
Programmalıq támiynat bazarı agentleriniń óz-ara tásiriniń ulıwma kórinisi
Programmalıq támiynattı qorǵawdı islep shıǵıw hám analiz qılıwda ámeldegi nızamshılıq bazasın esapqa alıw kerek, usınıń menen birge túrli bahalaw kriteryaların qollaǵan halda jaǵdaynı tolıq ekonomikalıq analiz qılıw hám keyin qorǵaw strategiyasın jaratıw, sonday-aq texnikalıq qurallardı hám programmalıq támiynattı qorǵaw boyınsha shólkemlestirilgen sharalardı qóllaw kerek.