Telekommunikaciya tiykarları hám kásiplik tálim” fakulteti «Informaciya qáwipsizligi» baǵdarı

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI
MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI NÓKIS FILIALÍ
“Telekommunikaciya tiykarları hám kásiplik tálim” fakulteti
«Informaciya qáwipsizligi» baǵdarı
4 – kurs 305 – 19 toparı studenti
Tolibaev Sultanbaydiň



.
O’z betinshe jumisi


Tayarlaǵan: _________________ S.Tolibaev
Qabıllaǵan: _________________ M.Pirnazarova


Nokis 2022
Operatsion sistema qawipsizligin támiyinlew

Programmalıq támiynat bazarı hám telekommunikatsiya texnologiyalarınıń keńeyiwi sebepli programmalıq támiynattı qorǵaw sistemaları keń tarqalǵan hám turaqlı túrde rawajlanıp atır. Programmalıq támiynattı qorǵaw sistemalarınan (HT) paydalanıw zárúrshiligi bir qatar máseleler menen baylanıslı bolıp, olar arasında tómendegilerdi atap ótiw kerek: ónim analoglarini jazıwda avtordıń intellektuallıq múlki bolǵan algoritmlardan nızamǵa qarsı paydalanıw (sanaat tıńshılıǵı ); programmalıq támiynattan ruxsatsız paydalanıw (urlaw hám nusqalaw ); programmalıq támiynattı keri maqsette paydalanıwdı engiziw maqsetinde programmalıq támiynattı ruxsatsız ózgertiw; programmalıq támiynattı nızamǵa qarsı tarqatıw jáne satıw (qaraqshılıq ).

Ámeldegi programmalıq támiynattı qorǵaw sistemaların bir qatar ayrıqshalıqlarǵa kóre klassifikaciyalaw múmkin, olar arasında :
1) o'rnatish usılı ;
2) foydalanilgan qorǵaw mexanizmleri; 3) islew prinsIPi.
Ornatıw usılı boyınsha programmalıq támiynattı qorǵaw sistemaların tómendegilerge bolıw múmkin:
1) kompilyatsiya etilgen programmalıq modullarǵa ornatılǵan sistemalar ;
2) kompilyatsiya etiwden aldın programmalıq támiynattıń derek kodına kiritilgen sistemalar ;
3) Kombinatsiyalanǵan.
Birinshi túrdegi sistemalar programmalıq támiynat óndiriwshisi ushın eń qolay esaplanadı, sebebi ol qashannan berli tayın hám sertifikatlanǵan programmalıq támiynattı qorǵaw ańsat hám sol sebepli eń ataqlı esaplanadı. Usınıń menen birge, bul sistemalardıń shıdamlılıǵı talay tómen (HT dıń islew prinsIPiga qaray), sebebi qorǵawdı chetlab ótiw ushın qorǵaw konvertining tawısıw noqatın anıqlaw hám basqarıwdı qorǵawlanǵan programmaǵa ótkeriw jetedi.
Ekinshi túrdegi sistemalar programmalıq támiynat óndiriwshisi ushın qolaysız bolıp tabıladı, sebebi xızmetkerlerdi qorǵaw sistemasınıń programmalıq interfeysi (API) menen islewge úyretiw kerek boladı, nátiyjede pul hám waqıt sarplanadı. Bunnan tısqarı, programmalıq támiynattı sınaqtan ótkeriw procesi jáne de quramalılasadı jáne onıń isenimliligi pasayadi, sebebi programmalıq támiynattıń ózine qosımsha túrde, API qorǵaw sisteması yamasa odan paydalanatuǵın proceduralarda qáteler bolıwı múmkin. Biraq bunday sistemalar hújimlerge salıstırǵanda talay shıdamlı, sebebi bul jerde qorǵaw sisteması hám programmalıq támiynattıń ózi ortasındaǵı anıq shegara joǵaladı.
Eń bekkem HT lari kombinatsiyalanǵan qorǵaw sistemaları bolıp tabıladı. Ekinshi túrdegi sistemalardıń abzallıqları hám kemshiliklerin saqlap qalǵan halda, olar algoritmların analiz qılıw hám óshiriwdi ılajı bolǵanınsha qıyınlastıradı.
Ámeldegi qorǵaw mexanizmlerine kóre, HT tómendegilerge bóliniwi múmkin:
1) quramalı logikalıq mexanizmlerden paydalanatuǵın sistemalar ;
2) qorǵawlanǵan programmalıq támiynattı shifrlawdan paydalanatuǵın sistemalar ;
3) birlesken sistemalar.
Birinshi túrdegi sistemalar HT algoritmı hám qorǵawlanǵan programmalıq támiynattı bólimlerge ajıratıw, disassembrlash hám analiz qılıwdı qıyınlastırıwǵa qaratılǵan túrli usıllardan paydalanadı. Bul túrdegi HT hújimlerge eń kem shıdamlı esaplanadı, sebebi qorǵawdı jeńip ótiw ushın tekseriw proceduralarınıń logikaın analiz qılıw hám olardı uyqas túrde ózgertiw kifoY.
Ekinshi túrdegi sistemalar kóbirek shıdamlı. Bunday qorǵawlardı óshiriw ushın programmalıq támiynattıń shifrın ashıw giltini anıqlaw kerek.
Kombinatsiyalanǵan sistemalar hújimlerge eń shıdamlı esaplanadı.
Programmalıq támiynattı qorǵaw ushın bir qatar usıllar qollanıladı, mısalı :
1. Shalkashlik (Obfuscation) algoritmları - koddıń túrli bólimlerine xaotik ótiwler qollanıladı, nadurıs proceduralar - «dummylar», bos dáwirler, programmalıq támiynat proceduralarınıń haqıyqıy parametrleri sanınıń aynıwı, RAMning túrli tarawlarında kod bólimleriniń tarqalıwı hám basqalar.
2. Mutatsiya algoritmları - sinonim operandlarning uyqaslıq kesteleri málim sxema boyınsha yamasa programma strukturası daǵı tosınarlı ózgerisler boyınsha hár bir programma jumısqa túskende dúziledi hám bir-biri menen almastırıladı.
3. Maǵlıwmatlardı qısıw algoritmları - programma paketke jaylastırıladı, atqarılayotganda bolsa paketten shiǵarıladı.
4. Maǵlıwmatlardı shifrlaw algoritmları - programma shifrlanadı hám atqarılayotganda deshifrlanadi.
5. Qorǵaw mexanizmin islep shıǵıw processinde quramalı matematikalıq ańlatpalardı esaplaw - qorǵaw mantig'ining elementleri hár qanday formula yamasa formulalar toparınıń ma`nisin esaplaw nátiyjesine baylanıslı boladı.
6. Disassembrlash usılları - partiyanı bólimlerge ajıratıwdıń aldın alıw ushın hár qıylı texnikaler qollanıladı.
7. Buzılıwlardı ońlawǵa tosqınlıq jasaw usılları - programmalardı ońlawdı quramalılastırıw ushın hár qıylı texnikaler qollanıladı.
8. Protsessorlar hám operatsion sistemalardıń emulyatsiyasi - virtual protsessor hám / yamasa operatsion sistema jaratıladı hám programma -awdarmashı IBM buyrıqlar sistemasınan jaratılǵan protsessor yamasa OTning buyrıqlar sistemasına ótedi, programmalıq támiynattı bunday awdarmadan keyin onı tek emulyator járdeminde orınlaw múmkin, bul bolsa programmalıq támiynattı úyreniwdi keskin quramalılastıradı.
9. Texnikalıq qurallar menen islewdiń standart bolmaǵan usılları - qorǵaw sistemasınıń modulları OT proceduraların chetlab ótip, kompyuter texnikasına shaqırıq etedi hám kem málim yamasa hújjetlestirilmegen múmkinshiliklerden paydalanadı.
Óz gezeginde, buzıwǵa qaratılǵanlar qawipsizlik sistemaların buzıw ushın bir qatar usıllar hám qurallardan paydalanadılar.jaǵday qorǵaw sisteması programmalıq támiynatı (DTHT) islep shıǵıwshıları hám hújimshiler ortasındaǵı qarama-qarsılıq qashannan berli málim bolǵanlardıń kombinatsiyası sebepli qorǵaw hám hújim usılları, sonıń menen birge, jańa usıllardı jaratıw hám qóllaw arqalı turaqlı túrde ózgerip turadı. Ulıwma alǵanda, bul óz-ara tásirdi 10. 1-suwretdegi diagramma menen súwretlew múmkin.
Funksional prinsIPiga kóre qorǵaw sistemasın (HT) tómendegilerge bolıw múmkin:
1) paketlovchilar/shifrlovchi;
2) ruxsatsiz nusqa kóshiriwden qorǵaw sistemaları ;
3) ruxsatsiz kirisiwden qorǵaw sistemaları.
Tiykarǵı programmalıq támiynattı qorǵaw sistemalarınıń abzallıqları hám kemshiliklerin olardıń islew principlerıge tıykarlanıp kórip shıǵamız.Daslep paketlovchilar/shifrlovchilarning tiykarǵı maqseti programmanıń funksionallıǵın buzmasdan disktaǵı atqarılatuǵın modul kólemin kemeytiw edi, biraq keyinirek programmalıq támiynattı onıń algoritmların analiz qılıw hám ruxsatsız ózgertiwden qorǵaw maqseti birinshi orınǵa shıqtı. Buǵan erisiw ushın maǵlıwmatlardı qısıw algoritmları ; operatsion sistemalar hám protsessorlarning hújjetsiz qásiyetlerinen paydalanıw menen baylanıslı texnikaler; maǵlıwmatlardı shifrlaw, mutatsiya algoritmları, programma mantig'ini shatastırıw, programmalıq támiynat islep atirǵan waqıtta OTni biyqarar jaǵdayǵa keltiriw ha’m basqalar qollaniladi.



3. 1-súwret. Texnikalıq usıllar hám qorǵaw quralların keri qoyıw sxeması