Telekommunikatsiya texnologiyalari va kasbiy ta'lim” fakultеti 4 bosqich stt 19-01 (uz)

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI SAMARQAND FILIALI

“ TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI VA KASBIY TA'LIM” FAKULTЕTI
4 - BOSQICH STT 19-01 (uz) GURUH TALABASI
XOLBOYEV ELBEKNING

“Multimedia aloqa tarmoqlari “ fanidan

Mustaqil ishi
Bajardi : Xolboyev E. Q
Tekshirdi: Jumaboyev T. A


Samarqand 2023 – yil


Mavzu: Multimedia axborotli oqimlar

Reja:

1. 
   Multimedia tarmoqlari va qo’llaniladigan texnologiyalar.
   
2. 
   Optik aloqa tizimlarining tuzilishi, ish prinsipi.
   
3. 
   IP tarmoqlarda multimediyali trafik xususiyatlari.
   

1. 
   Multimedia tarmoqlari va qo’llaniladigan texnologiyalar
   

Multimediya. Multimediya tarkibi: matn, grafik, ovoz, animatsiya, video. Multimediya texnologiyalaridan foydalanish
Hozirgi vaqtda multimediya texnologiyalari axborot texnologiyalari sohasida keng tarqalgan. Interfaol rejimda grafik, video, matn, tovush, animatsiyadan foydalanish multimediyali ilovalardan foydalanishning keng imkoniyatlarini taklif qiladi.
Multimediali tizimlarning paydo bo'lishi amaliyot talablari bilan ham, nazariyaning rivojlanishi bilan ham tayyorlanadi. Biroq, so'nggi bir necha yil ichida bu yo'nalishda amalga oshirilgan keskin yutuq, birinchi navbatda, texnik va tizimli vositalarning rivojlanishi bilan bog'liq. Bu shaxsiy kompyuterlar rivojlanishidagi yutuqlar: xotira hajmi, tezligi, grafik qobiliyatlari, spetsifikatsiyalar tashqi xotira, video texnika sohasidagi yutuqlar, lazer disklari - analog va CD -ROM, shuningdek ularni ommaviy joriy etish. Ma'lumotlarni tez va samarali siqish / ochish usullarini ishlab chiqish ham muhim rol o'ynadi.
Multimediya mahsulotlarini ishlab chiqishga katta e'tibor qaratiladi, ayniqsa keladi kompyuter ensiklopediyalarini yaratish, elektron darsliklar, ko'ngilochar va o'quv dasturlari va boshqalar.
Multimediya mahsuloti nima? Birinchidan, bu foydalanuvchi bilan kompyuter o'rtasida buyruqlar va javoblarni almashishni o'z ichiga oladigan interaktiv, ya'ni muloqot, ish rejimini ta'minlaydigan dasturiy mahsulot. Ikkinchidan, bu turli xil video va audio effektlardan foydalaniladigan muhit.
Shunday qilib, multimediyali mahsulot - bu musiqiy hamrohlik, videokliplar, animatsiya, rasm va slayd galereyalari, turli ma'lumotlar bazalari va boshqalarni o'z ichiga olishi mumkin bo'lgan interaktiv kompyuter ishlanmasi.
Multimediya - bu kompyuterga matn, grafik, animatsiya, raqamli harakatsiz tasvirlar, video, ovoz, nutq kabi ma'lumotlarni kiritish, qayta ishlash, saqlash, uzatish va ko'rsatish (chiqarish) imkonini beradigan texnologiyalar yig'indisi.



1-rasm. Multimedia turlari

Insoniyat taraqqiyotida aloqaning, xususan, optik aloqaning roli katta bo‘lgan, bunga sabab uning tarqalish tezligining juda kattaligidir, (vq3*1010 sm/s) ham to‘g‘ri chiziqli tarqalish va boshqa xususiyatlariga bog‘liq. Masalan, XVIII asrdayoq quyosh nurini qaytaruvchi ko‘zgulardan foydalanish asosida ishlaydigan optik telegraf va murakkab signallarni uzatish qobiliyatiga ega bo‘lgan semoforlar yaratildi. Axborotni masofaga uzatishda yorug‘lik nurining qulayligini sezgan amerikalik telefon ixtirochisi A. Bell bundan 125 yil avval optik telefon (fotofon)ni yaratdi.

U o‘zining qurilmasi yordamida odam ovozini nur orqali 200 metr masofaga uzatdi. Bunda mikrofonning tebranishidan qaytuvchi quyosh nuri ovozni tashuvchi bo‘lib xizmat qildi. Hozirgi kunda deyarli har bir uyda radio, televizor va telefon bor, shaharlar va maydonlar o‘rtasida yotqizilgan kabellar yordamida koinotdan Yerning sun’iy yo‘ldoshlari orqali keng miqyosda axborotlar uzatilib turiladi. Ammo aloqa texnikasining rivojlanishi, elektronikaning zamonaviy yutuqlari, elektromagnit to‘lqinlarining sm va mm diapazonining o‘zlashtirilishi ham hozirgi paytda mislsiz ko‘payib ketayotgan axborot talablariga javob bermay qoldi: amaliyot axborotning zichligi, uzatish chastotasining oshirilishi aloqa kanallarini zichlashtirish kabi qator talablarni qo‘ymoqda. Shuning uchun ham dunyo mutaxassislari birinchi navbatda optik diapazonga qayta-qayta e’tibor bera boshladilar. Shuningdek, dunyodagi mis konlari borgan sari kamayib bormoqda. Vaholanki, texnikada juda kerak bo‘lgan bu metallning deyarli yarmi kabellar uchun ishlatiladi.

Olimlarning taxmini bo‘yicha mis ishlab chiqarish XXI asrda keskin ravishda kamayadi. Demak, biror chora topilmasa, kabel ishlab chiqarish tushkunlikka uchrashi turgan gap. Shuning uchun ham mis simlardan voz kechib, axborotni shaffof shisha tolalar orqali nur yordamida uzatishga o‘tish lozimligini tushunib yetildi. Demak, shisha tolalarni ishlatish ikki ijobiy yutuqqa — axborot uzatish tezligini keskin oshirib, qimmat hisoblangan misni katta miqdorda iqtisod qilishga imkon beradi. Ta’kidlash lozimki, O‘YuCh -diapazoni (q=1-20sm) bo‘lgan elektromagnit to‘lqinlar mukammal o‘zlashtirilgandan so‘ng navbat optik diapazonga yetib keldi. 60-yillarda kashf etilgan lazerlar ham katta samara bermadi. Chunki axborotni lazer nuri bilan ochiq atmosferada uzatish yaxshi natija bermadi. Bunga sabab atmosferadagi temperatura, havo oqimi, changlar, tuman va h.k. lar tinimsiz o‘zgarib turganligi uchun ochiq havo nur o‘tkazuvchi muhit sifatida ishlatishga yaroqsizligi aniqlandi. Lazer nurini trubalar ichida uzatib ko‘rildi, lekin bu yo‘l ham foyda bermadi. Shuni aytish kerakki, nur o‘tkazuvchi shisha tolalar 60 — yillarda ma’lum edi. Ularning diametri 100 mkm bo‘lib, o‘zak va uni o‘rab olgan qobiqdan iborat edi. O‘zakning sindirish ko‘rsatkichi qobiqning sindirish ko‘rsatkichidan biroz katta bo‘lishi kerak.

Lazer nurini shunday tolalar orqali uzatishga urinib ko‘rildi, ammo bunday tolalar juda katta yutish koeffisiyentiga ega bo‘lib, taxminan 1000 db/km ga teng. Bunday tolaga kiritilgan nur bir necha metr masofadan so‘ng deyarli butunlay yutilib ketadi. Ammo 1966 yilda ingliz olimlari Kao va Xokxem o‘zlarining ilmiy izlanishlarida optik shishalardagi nurning yutilish sabablarini taxlil qilib, nurning yutilishiga asosiy sabab He, Ni, Si, Sg va shunga o‘xshash metallar shisha sintez qilinayotganda tashqaridan (havodan, tigeldan) kirib qolgan metall ionlari ekan. Maqola mualliflari agar shishalar ana shu ionlardan tozalansa, yutish koeffisiyenti a<20db/km bo‘lgan tolalar olish mumkinligini isbotlab berdilar. Bu maqoladan so‘ng dunyo miqyosida yutish koeffisiyenti kichik bo‘lgan nur o‘tkazuvchi tolalarni olish bo‘yicha ishlar juda kuchayib ketdi.

2.