Telekommunikatsiya texnoloiyalari va kasbiy ta’lim” fakulteti

1.2 Oliy ta’lim muassasalarini nogironligi bor shaxslarga qanday qilib moslashtirish mumkin?

Davlat tomonidan nogironligi bor shaxslarga nisbatan ikki foizli kvota joriy etilishi — ushbu toifadagi odamlar uchun oliy ta’limdan foydalanishni ta’minlashga qaratilgan birinchi qadamdir. Bularning barchasini inobatga olgan holda, shuni aytish mumkinki, kirish imtihonlarida nogironligi bor insonlarga nisbatan qo‘llanilayotgan ijobiy diskriminatsiya sifatida bunday «yon bosishlar» ularning bilimlari darajasi past ekanligi sababli samarasiz yuzaki chora bo‘lib qolaveradi. Kvotaga kirish uchun eng past o‘tish balini yig‘a olgan, cheklangan sondagi nogironligi bor talabalar foydalana olishganidan ham xulosa qilish mumkin. Holatni yaxshilash uchun, albatta, boshlang‘ich va o‘rta ta’lim darajasida nogironligi bor o‘quvchilarning bilim darajasini va tayyorgarligini oshirish, umumta’lim maktablari, kollej va litseylarni inklyuziv ta’limini ta’minlash uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish talab etiladi.

Nogironligi bor shaxslar uchun 2% kvota va imtiyozlar oliy ma’lumot olish imkoniyatini ta’minlash uchun yetarli emas. Nogironligi bor talabalarni oliy o‘quv yurtidagi ta’lim jarayoniga to‘liq jalb qilish uchun yanada ko‘proq ishlarni amalga oshirish kerak. Oliy ta’lim yurtida nafaqat bilim olish, balki hayot va jamiyatga qo‘shilish ko‘nikmalariga ega bo‘lish muhim va universitetlar boshqa talabalar bilan birga nogironligi bor talabalarning to‘liq va teng ishtirokini ta’minlashi kerak. Bu maqsadda, ular uchun ko‘maklashuv xizmatlarini yaratish, universal dizaynni hisobga olgan holda asosiy o‘quv binolarini va yotoqxonalarni loyihalashtirish va moslashtirish zarur. Shu bilan birga, bunday sharoitlarni yaratish uchun zarur bo‘lgan moliyaviy resurslar oliy o‘quv yurti byudjeti uchun juda katta keraksiz xarajat yoki og‘ir yuk deb hisoblanishi noto‘g‘ri.

Yangi o‘quv yilidan boshlab, nogironligi bor talabalarning yanada ko‘proq soni oliy o‘quv yurtlariga qo‘shimcha kvotalar orqali o‘qishga kiradi. Biroq, oliy o‘quv muassasalari hududlari va binolarini nogironligi bor talabalar uchun moslashtirilmaganligini, shuningdek, zarur uskunalarning mavjud emasligini hisobga olsak, ushbu sharoitda, autizm, disleksiya va nogironlikning boshqa shakllari bor bo‘lgan talabalar, shu jumladan, jismoniy va sensor nuqsonli talabalar uchun o‘quv jarayoni qanday tashkil etilishini tushunish juda qiyin. Agar asosiy o‘quv binolaridagi yetishmovchiliklar tufayli nogironligi bor talabalarning alohida guruhlari tashkil qilinsa va ular uchun faqatgina ba’zi binolar moslashtirilsa, bunday oliy ta’limni inklyuziv yondashuvli oliy ta’lim deb bo‘lmaydi.

Shuni ta’kidlash joizki, «nogironlik» holatlari faqatgina eshitish qobiliyati cheklangan talabalar seminarlarda hech narsani tushunmay o‘tirishga majbur bo‘lganida, o‘qituvchi va uning kursdoshlari nima haqida gaplashayotganini tushunmaganida, nogironlik aravachasidan foydalanuvchi talaba asosiy o‘quv binosiga kira olmaganida, ko‘rish qobiliyati cheklangan talaba o‘qituvchi doskada qanday formulalarni yozayotganini ko‘ra olmaganida paydo bo‘ladi. Bizning e’tiborimiz ushbu to‘siqlarni bartaraf qilishga yo‘naltirilishi shart. Bu to‘siqlar talabalarning individual xususiyatlari sababli paydo bo‘lgan «muammo» deb qarash kerak emas. Aynan diskriminatsion munosabat va ajratish nogironligi bor talabalar uchun oliy ta’lim olishda asosiy to‘siqlardan biri deb hisoblanadi.