Tema : Sanaq sistemaları. Informaciyalardi kompyuterde súwretlew. Informaciyalardı kodlaw. Sanaq sistemalarinda arifmetik ámeller orınlaw. Sanlardı bir sanaq sistemasınan basqa bir sanaq sistemasına ótkeriw usılları. Joba

Sanlardı bir sanaq sistemasınan ekinshi sanaq sistemasına ótkeriw.

Biz úyrengen o'nli sanaq sisteması daǵı sanlardı basqa sanaq sisteması daǵı san kórinisine ótkeriw ushın, onı pútkil hám bólshek bólegilerine bólek usıl qollanıladı. Sannı pútkil bólegin basqa sanaq sisteması ótkeriw ushın, berilgen san, ótkeriliwi kerek bolǵan sanaq sisteması tiykarına bólinedi. Bólindi qaldıg'i belgilep qóyıladı. Bólindi taǵı sanaq sisteması tiykarına bólinedi. Bul process bólindi sanaq sisteması tiykarından kishi bolaman degenge shekem dawam ettiriledi. Payda bolǵan qaldıqlar aqırınan baslap gezegi menen jazıp shıǵıladı.
Mısal -1. 1. a) 26710 →X2 b) 26710 →Y8 c) 26710 →X16
Misol-1.1. a) 267₁₀ →X₂ b) 267₁₀ →Y₈ c) 267₁₀ →X₁₆
267| 2 a)

266| 133| 2
1 132| 66| 2
1 66| 33| 2
0 32| 16| 2
1 16| 8| 2
0 8| 4| 2
0 4| 2| 2
0 2| 1
0
Demek, 267₁₀=100001011₂
267| 16 c)

256| 16| 16
11 16| 1
0
Demek, 267₁₀=10B₁₆
267| 8 b)

264| 33| 8
3 32| 4
1
Demek, 267₁₀=413₈
O'nli sanaq sisteması daǵı sanlardı bólshek bólegin basqa sanaq sistemasına ótkeriw ushın, bólshek bólegin sanaq sisteması tiykarına kóbeytiriledi, payda bolǵan sannı pútkil bólegi belgilep qóyıladı hám bólshek bólegi bolsa taǵı sanaq sisteması tiykarına kóbeytiriledi. Bul process jetkilikli anıqlıqta esaplańuncha dawam ettiriledi.
Mısal -1. 2. a) 267,68₁₀ →X₂ b) 267,68₁₀ →Y₈ c) 267,68₁₀ →X₁₆
Berilgen mısal daǵı sanlardı pútkil bólegi Mısal -1. 1 de anıqlanǵan. Sol sebepli olardı bólshek bólegi ústinde ámellerdi atqaramız.
a) _x 0,68 _x 0,36 _x 0,72 ….. Demek, 267,68₁₀=100001011,101₂

2 2 2
1,36 0,72 1,44
b) _x 0,68 _x 0,44 _x 0,52 ..... Demek, 267,68₁₀=413,534₈

8 8 8
5,44 3,52 4,16
c) _x 0,68 _x 0,88 _x 0,08 ….. Demek, 267,68₁₀= 10B,AE1₁₆
16 16 16
10,88 14,08 1,28
Basqa sanaq sisteması daǵı sanlardı o'nli sanaq sisteması daǵı san kórinisine ótkeriw ushın 1-formuladan paydalanamız.
Mısal -1. 3. a) 100001011,101₂ →X₁₀ b) 413,534₈→Y₁₀ c) 10B,AE1₁₆→Z₁₀
a) 100001010,101₂=1*2⁸+0*2⁷+0*2⁶+0*2⁵+0*2⁴+1*2³+0*2²+1*2¹+1*2⁰+1*2^-1+0*2^-2+1*2^-3= 256+8+2+1+0,5+0,125=267,625₁₀
b) 413,534₈=4*8²+1*8¹+3*8⁰+5*8^-1+3*8^-2+4*8^-3=256+8+3+0,625+0,1725+0,0156≈267,68₁₀
c)10B,AE1₁₆=1*16²+0*16¹+11*16⁰+10*16^-1+14*16^-2+1*16^-3=256+11+0,625+0,054+0,01≈267,68₁₀