Tema 13. Polikondensaciyalanıwda molekulyar massaǵa tásir etıwshı faktorlar reje

Radikal polimerleniw tezligi ȟăm oğan ȟăr qiyli faktorlardiň tăsiri
Polimerleniw reaktsiyasiniň tezligin ŭyreniw usȟin ȟăr qiyli metodlar qollanilip atir: reaktsiyaniň barisinda tiğizliqtiň ŏzgeriwi, siniw kŏrsetkisȟin, jabisqaqliğin, jaqtiliq jutiliwin, poligrafiya valentliligi ȟ.t.b. lardi ŏlsȟewge tiykarlanğan. Olardiň isȟinde dilatrometriya dăslepki waqitlari az bolğani usȟin polimerlew protsesinde sistemaniň kŏlemi 20-25 % ke kemeyedi. Bul metod polimerleniwdiň soňği basqisȟinda ŭsȟ ŏlsȟemli polimer aliniw protsesinde jaramsiz. Eger monomer tek polimer aliw usȟin qollanilatuğin bolsa, ol jağdayda polimerleniw tezligi monomerdiň joğaliw tezligine teň boladi. Monomer sani qatardiň ŏsiwine qatnasatuğin monomer sanina qarağanda jŭdă az. Soniň usȟin polimerleniw tezligin tŏmendegisȟe jazamiz:

Bunda qatardiň ŏsiw reaktsiyasiniň tezligi; oniň konstantasi; polimerleniw protsesinde payda bolğan radikal. Bul sȟamaliq birlik. Initsiyallaw tezligi initsiyator kontsentartsiyasina teň. Polimerleniw tezligi reaktsiyaniň dăslepki basqisȟinda initsiyator kontsentartsiyasina kvardrat korenine ȟăm monomer kontsentartsiyasiniň bir dărejesine tuwri proportsional. Polimerleniw tezligine ȟăr qiyli faktorlar tăsir etedi. Bul faktorlardiň initsiallaw qatariniň ŏsiw ŭziliw ȟăm ŏtkiziliw protsesine tăsiri ȟăr qiyli boliwi mŭmkin. Temperatura initsiallaw protsesinen qatardiň ŏsiw ȟăm ŭziliw protsesine qarağanda kŏbirek tăsir etedi. Uliwma temperatura ȟăr 10⁰C ğa kŏterilgende tezlik 2-3 mărte artadi. Kinetik qatardiň ortasȟa uzinliği qatardiň ŭzliwi ȟăm ŏsiw reaktsiyalari tezlikleriniň qatnasina tiyisli boladi. Qatardiň ŏsiw tezligi ŭziliw tezligine qarağanda joqari bolğan sayin uzinliği ŏsiw tezligine tuwri proportsional, ŭziliw tezligine keri proportsional boladi:

Stereometrik polimerleniw 20⁰C da bir jil dawam etip, ortasȟa molekulyar massasi 50000 boladi, usi reaktsiya 120⁰C da 2 saatta tamamlanadi ȟăm molekulyar massasi 167000 boladi. Metakrilat bolsa 100⁰C da ortasȟa molekulyar massasi 10500, -130⁰C da 1150, 150⁰C da bolsa 5100 bolğan polimer payda etedi. Demek, temperaturaniň joqarilawi ortasȟa kinetik ŭzliwdiň kemeyiwine alip keledi. Sonday-aq, temperatura polimerdiň massaliq dŭzilisine tăsir etip, tŏmen molekulali reaktsiyalardiň kŏbeyiwine alip keledi. Ăsirese bul eritkisȟler, suyiltiriwsȟilar paydalanilmağan jağdayda kŭsȟeyedi. Soniň menen birge temperatura qosimsȟa protseslerdiň bariwina alip keledi.