Microsoft Word Реферат Уринбаев б гедезия doc

TEMA: Orinniñ topografiyaliq plani

JOBA:
Kirisiw.

1. 
   Karta hám rejelerdi dúziw hám olarǵa qoyılatuǵın talaplar.
   
2. 
   Topografik kartalar, olardı grafalaw hám nomenklaturası.
   
3. 
   Gauss proekciyası járdeminde jer sırtın tegislikte súwretlew.
   
4. 
   Topografik karta hám rejelerde relefti súwretlew
   
5. 
   Topografik karta hám rejeler boyınsha máseleler sheshiw.
   

Juwmaqlawshı bólim.
Paydalanılǵan ádebiyatlar.
Kirisiw.
Ózbekstan respublikası mustaqıllıǵına eriskennen baslap keń kólemdegi qurılıs isleri alıp barılmaqta. iri sanaat agro sanaat qala, gidro texnikalıq qurılıslar hám turaq jay binaları qurılısları alıp barılmaqta. Qurılıw isleri bolsa óz náwbetinde úlken mazmundaǵı injener texnik qıdırıw islerin alıp barıwın talap etedi. Injener geodezik isleri injener texnik qıdırıw isleriniń belgili bir bólegi esaplanadı. Geodezik isler qurılıstıń planın dúziwden baslap qurılıw hám planlardan paydalanıw dáwirinde úziliksiz dawam etip atır.
Sol sebepli bakalavr-qurılısshı topografik karta hám planlardı oqıwdı, ólshew islerin alıp barıwdı, olardan islenetuǵın házirgi zaman geodezik ólshew ásbaplarınıń dúzilisiniń olardı tekseriwdi hám ońlawdı, sonıń menen bir qatarda texnikalıq anıqlawdaǵı ólshew rejelestiriw islerin alıp barıwdı, qurılıwdı geodezik táliymatı elementlerin, ólshew nátiyjelerin esaplaw, bahalaw hám esaplaw jóninde házirgi zaman texnikasınan paydalanıp biliw kerek.

1. 
   Karta hám rejelerdi dúziwde olarǵa qoyılatuǵın talaplar hám anıklıǵına qarap orındaǵı ólshengen sızıqlar bir neshe márte kishireytiledi. Kartadaǵı sızıq s uzınlıǵınıń orınnıń tiyisli S sızıq uzınlıǵı gorizontal proekciyasına teńligi masshtab delinedi. Masshtablar sanlı, sızıqlı hám kóldeneń kóriniste belgilenedi.Kartanıń sanlı masshtabın tómendegi múnásibetlerden anıqlaw múmkin.bunda, S-jaydaǵı sızıq uzınlıǵı, s-bul sızıqtıń kartadaǵı uzınlıǵı. Eger S=1 km, s=10 sm bolsa, bul jaǵdayda
   

10sm 1
M= = .
100000sm 10000
Súwreti bir bolǵan kasr menen sáwlelengen masshtabtıń maxraji kartadaǵı sızıq uzınlıǵı ornındaǵı sızıq uzınlıǵınan neshe márte kishi ekenligin kórsetedi. Topografik kartada sanlı masshtab jazıwınan tómende (5-súwretke qarań) 1 santimetrde 100 metrler dep atalǵan sózdi oqıw múmkin: bul 1:10 000 masshtabtı bildirdi. Eger kartadaǵı sızıq uzınlıǵı s=1,75 sm, karta masshtabı bolsa, ornındaǵı sızıq uzınlıǵı S=1,75 sm x 10 000 = 175 m boladı. Keri másele de solay sheshiledi: ornındaǵı sızıq uzınlıǵı S=325.5 m bolsa, (1.1) múnásibetten onıń kartadaǵı proekciyası s= 325,5 : 10 000 = 3,26 sm boladı.
Kartalardı dúziwde orınnıń hár bir sızıǵı birdey sanǵa kishireytiledi. Sol sebepli máselelerdi grafik usılda sheshiwde, yaǵnıy ulıwmalıq ólshewlerde sızıqlı masshtabtı qollaw qolay.
Kartanıń qubla tárepi astında kórsetilgen sızıqlı masshtabtı jasaw ushın tuwrı sızıqta masshtab tiykarı delinetuǵın, uzınlıǵı 2 sm li kespeni bir neshe márte ólshep qoyıladı. Berilgen sanlı masshtab boyınsha alınǵan masshtab tiykarına tuwrı keletuǵın orın sızıq uzınlıǵı esaplanadı hám masshtab jazıladı. Shepten shettegi kespe ádette 10 qa teń bólimge bólinedi. Masshtabtaǵı júzlik hám onlıq metrler tikkeley alınadı, ayrım metrler bolsa kózde bahalanadı. Máselen, kartadaǵı Golan tawı menen un zavodı (kvadrat 6511) 1: 10 000 masshtablı kartada sızıqlı masshtab boyınsha tabılǵan jaydaǵı 339 m ge teng aralıqqa mas keledi.
ızıqlı masshtab sızıq uzınlıqların kóz benen bahalap tabıw anıqlıǵı masshtab tiykarınıń eń kishi bolǵanınıń 0,1 úlesin, yaǵnıy karta masshtabında 0,2 mm di quraydı.

Aralıqlardı úlkenirek anıqlıqta tabıw ushın koldenen kese masshtab qollanıladı. Onı jasaw ushın KL sızıqtaǵı (6-súwret) masshtab tiykarında eki santimetrli kespeler bir neshe márte ólshep qoyıladı hám payda bolǵan tochkalardan perpendikulyarlar tiklenedi. Shettegi perpendikulyarǵa KM=LN=2 sm yaki bir neshe artıǵıraq kespelerdi qoyamız hám olarǵa MN || KL sızıqların ótkerip, MB=KC tiykarǵı sızıqlı masshtabtı jáne alamız. Endi KC hám MB kespeler m de hámde KM hám LN kespeler n ge teń bólekke bólinedi hám tabılǵan tochkalarda parallel sızıqlar ótkeremiz. Orınlanǵan jasawlar nátiyjesinde eń kishi bólegi a1 b1 bolǵan kese masshtab jasaladı, onıń ólshemi al 1S hám AVS úshmúyeshlikler uqsaslıǵınan
K AB
a bi=BCbC.
AV=KS / m hám bl S=VS/p bolǵanı ushın al b1=KC/mn. Narmal kese masshtab ushın m=n=10, sol sebepli
a1 b1=0,01 KS.
Normal kese masshtabınıń eń kishi bólegi onıń tiykaranań 0,0l bólegin, yaǵnıy 0,2 mm di payda etedi. Úshmúyeshlikler uxsaslıǵınan a2 b2=2 a1 b1, a3 b3=3 a1 b1 hám t. b. Kese masshtabtan paydalanıw ushın berilgen sanlı masshtabta tiyisli elementler esaplanadı. 6-súwrette súwretlengen kese masshtab namogrammasınan 487 m kespe uzınlıǵın tabıw kerek. Bul jaǵdayda 1 sm orınǵa 100 m, 2 sm li KS tiykarǵa 200 m, kishi AV bólekke 20 m tuwrı keledi, eń kishi a1 b1 = 2 m, masshtab anıqlıǵı 1m boladı. Pargar (ólshegish) iyneleri arasında eki tiykar (400 m) alamız, keyin sheptegi iyneni tórt kishi bólekke (80 m) hám ólshegishti joqarıǵa úsh yarım bólekke (7 m) súremiz, bunda sheptegi iyne awatuǵın sızıq boyınsha, ońdadaǵı ǵa bolsa tik bir waqıtta súriledi, iyneler MN aralıǵı 487 m kespeni payda etedi. 6-súwret boyınsha PS kespe 1:5000 masshtabta 357 m ge teń. 1:2000 masshtabta 142,8 m, 1:100 000 masshtabta kespe TU = 5,68 km hám 1:50000 masshtabta bolsa 2,84 km di payda etedi.
Kese masshtab grafigi masshtablı delinetuǵın metall sızǵıshlarǵa hám ayrım ásbaplarǵa gravirlenedi. Berilgen masshtablı sızıwda sáwlelengen m=0,1 mm kespe tuwrı keletuǵın orındaǵı sızıq kese masshtabtıń shekli anıqlıǵı delinedi, ol tómendegi formula arqalı esaplanadı.