Tema: Baslawısh klaslarda oqıwshılardıń matematikalıq pikirlewin rawajlandırıw jolları jobasí

Awızsha máseleler. Aldınǵı etilgen jumıslar korsatma materialsız másele (awızsha másele ) dúziwge atıw ushın múmkinshilik jaratadı. Awızsha másele dúziwine asıqmaslik kerek. Balalar ádetde másele sxemasın ańsat ozlashtirib aladılar. Oǵan ergasib tezlik penen turmıs daǵı haqıyqattı notuwrı ańlatadılar bunda máseleniń esesı esaplanǵan muǵdarlıq munasábetler logikanıń tusınbeydı. Orınlanıwı kerek bolǵan hárekettiń mazmunın jaqsı ozlashtirib alǵannan keyin balalar óz tájiriybeleri tiykarında tuzulgan máselelerdi da shesha aladılar.Xilma qıylı mózmundagi máseleler aylana haqqındaǵı bilimlerdi anıqlaw hám bekkemlewge járdem beredi, olardı baylanısi hám munasábetlerdi anıq otga, yaǵniy hádiyselerdi ózara baylanıs hám ózara baylanıslıları menen aqıl etiwge uyretedi.Oqıtıwshı balalardı máseleler dúziwge orgata barıp, sanǵa tiyisli material kólemi belgileydi. Balalar máselelerdi turmıslıq munasábetlerdi tuwrı hákis ettiriwlerdi gúzetip barıw kerek.
Balalarǵa esaplaw usılın úyretiw. Balalar arifmetik ámellerdi ańlatpa etiwge jáne onı tiykarlap beriwge úyrenıp alǵanlarınan keyin olardı esaplaw usıllari menen tanıstırıw múmkin. Olar qosiw hám ayırıwdı 1 ni qosip hám ayırıp úyrenıp alıwları kerek. Balalar bul usıllardı iyelep barıwda qońsi sanlar ortasidagi baylanis hám munasábetlerdi túsiniwge hám de sanlardiń birikpelerinen ibarat rejimin biliwge tayaniwi kerek. Arifmetik amellerdi úyreniw processindegi tapsirmalardiń bir bólegi sanlardı salıstırıw hám sanlardıń birikpelerinen ibarat quramı haqqındaǵı bilimlerdi bekkemlewge úyrenedi. Balalarǵa esaplaw usılların qanday úyreniw múmkin? Súwret boyisha tómendegi máseleni dúziwdi usınıs etiw múmkin. Balalardı arifmetik ámellerdi ańlatıwdı esaplaw usıllarınan parq ete biliwge úyreniw ushın qasında + " ga" ayırıwda -" dan" qasımshalarinan paydalanıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Balalar esaplaw waqtında alınǵan juwap penen birge arifmetik ámellerdi tákirarlaydi. Soday keyingi olar másele sorawına juwap berediler. Daslep balalar korsetpe materiallar tiykarında keyin oyinda sanlardıń duris hám teris izbe-izligi haqqındaǵı bilimler hám de olar másele ortasidagi baylanis hám munasábetlerdi túsiniwine tıykarlanıp esaplaydi .Jıl aqırında balalar másele dúziwge ondaǵı shárt hám sorawdı parq ete biliwi,berilgen sanlardı ajıratıp alıwdı, olar ortasidagi muǵdarlıq munasábetler anıqlawın arifmetik ámellerdi duris toplawdı hám ańlatpa etiwdi esaplaw usıllarınan paydalanıp háreket nátiyjesin tabıwdı da másele sorawına tolıq juwap
beriwdi biliwleri kerek.⁵
Arifmetik máseleler tarqatıp alıw. Másele tarqatıp alıwda " qosiw " " ayırıw" " kóbeytiw" matematikalıq atamalarınan paydalanıw zárúr. Balalar " jazıwdı" shınıǵıw etediler.
1-2 bala ǵárezsiz " jazǵanların " aǵıp berediler. " 3 sharga 1 shar qasılsa 4 shar boladi".
Kim máseleni sheshedi? 3 ge 1 di qosiw kerek.
Lolada neshe shar boldi? 4
Doskada 3 oqiwshi bolsa 4 dep aytıwadı.
Balalar kóbinshe máseleni gúrriń, tabısıw menen aralastırıp jiberediler.
Mısalı : Akvariumda 6 balıq bar edi. Yaǵniy bir neshe balıq salıp quyıldı. Bul máseleni tarqatıp alıw múmkinbe? Yáki 4 bala bir úshek tagida jasaydı. Bular másele emes, bálki gúrriń hám tabısıw bolıp tabıladı. Máselede eń keminde eki san qatnasıwı uqtiriladi. Geometriyalıq figuralar balalardı geometriyalıq figuralar menen tanıstırıwdıń tiykarǵı wazıypası kópmúyeshlikler menen tanıstırıw bolıp tabıladı. Úshmúyeshlik, kvadrat, tuwri tórmúyeshlikler kópmúyeshliklerdiń túrleri retinde qaraladı. Programma mazmunı sonday dúziledi onı ózlestiriw nátiyjesinde balalardıń kópmúyeshlikler túrleri haqqındaǵı ulıwma bilimleri keńeyedi. Bul balalarda elementar matematikalıq oylawdı asiriwǵa múmkinshilik beredi. Figuralardiń elementlerı menen shuǵillaniw processinde balalardıń kópmúyeshliklerdiń birpara bir qásiyetleri haqqındaǵı qıyalları qáliplesedi. Kóp múyeshler tárepleri múyeshleri teńligi menen anıqlanadı.Birinshi tanısıwda kóriw, qózǵaw, usıllarınan kiyin san hám shıyewden paydalanadılar. Aldın ulıwma belgileri: tárepleri, múyeshleri, múyesh úshleri korsatiliwi kerek. Bulardı balalar birinshi tapsirmadan-aq ózlestirip aladılar.