Tema: Bugalteriya esabi schyotlardaǵı eki tarepleme jaziwdiń tiykarlanıwı Joba

Tema: Bugalteriya esabi schyotlardaǵı eki tarepleme jaziwdiń tiykarlanıwı
Joba :

1. Buxgalteriya balansınıń ekonomikalıq mazmunı hám mánisi.

2. Kárxana balansına tásir etiwshi xojalıq operatsiyaları hám olardı gruppalaw.
3. Schyotlarning dúzilisi hám olardıń gruppalanıwı.
4. Eki tárepleme jazıwdıń ekonomikalıq mazmunı hám mánisi.


Buxgalteriya balansınıń mazmunı hám mánisi
Bazar ekonomikası sharayatında kárxana basshısıyati hám kolaversa, kárxana iskerliginen mápdar. Bulgan shaxslar xam bul kárxana xujalik iskerligi, onıń múlki tugrisidagi maǵlıwmatqa kizikadilar. Bunda, kárxana múlki hám olardıń deregi úlken axamiyat kásip etedi.
Mámleketimizde ámel qılınıp atırǵan xisob hám esabat tugrisidagi konunlarga muvofik bunnan maǵlıwmatlar kompleksxolida hám pul kursatkichlari buyicha málim sánege takdim etiliwi kerek. Bul maǵlıwmatlardan kárxana mablaglari quramı hám olardıń deregi urǵanishuchun málim ekonomikalıq mániste gruppalaw zárúr. Bul process buxalteriya balansın dúziw dep ataladı.
Buxgalteriya balansı - bul kárxana mablaglari hám olardıń deregi málim sánege pul birliklerinde gruppalaw usılı bolıp tabıladı. Ol buxgalteriya esabi stilistikasınıń tiykarǵı usıllarınan biri xisobladi.
Balans suzi eki lotin suzlaridan ibarat bulib, " bis" -eki márte (ret) hám " lanx" -tárezi máwsimi, yaǵnıy teń salmaqlılıq xolida turǵan eki tárezi máwsimi ańlatadı.
Buxgalteriya balansı eki kismdan ibarat keste kurinishdan ibarat esaplanadi. Onıń shep kismi aktiv dep ataladı hám ol jaǵdayda fakatgina xujalik mablaglari sáwlelendiriledi, ung tárepi bolsa passiv dep atalıp, ol jaǵdayda kárxana xujalik mablaglarining deregi hám kárxana minnetlemeleri sáwlelendiriledi.
Aktiv suzi xam lotin tilinen awdarma etilgen bulib, " aktiv, háreketda" degen mánisti ańlatadı. Kárxana balansı aktiv kismi eki bulimdan ibarat. bulib kuyidagi:
birinshi bulim " Uzok múddetli aktivlar"
ekinshi bulim " Aylanba mablaglar".
Balanstıń ung tárepi passiv dep, atalıp latınsha passive " háreketsiz" degen mánisti ańlatadı. Ol xam aktiv sıyaqlı eki bulimdan ibarat bulib kuyidagi:
Birinshi bulim " Uzlik mablaglari deregi"
Ekinshi bulim " Minnetlemeler" ni uz ishine aladı.
Buxgalteriya balansınıń sızılma kurinishi kuyidagi formaǵa iye:
Buxgalteriya balansı, málim sánege dúziledi hám kárxana iskerliginiń málim dáwirdegi xolatini uzida mujasamlashtiradi.
Yukorida kayd etkenimizdek balanstıń aktiv kismida kárxana xujalik mablaglari túrleri buyicha jaylasqan. Onıń eki kismga bulinganligi mablaglar qásiyetlerinen kelip chikadi.
Birinshi bulimda kárxanada uzok múddet xızmet etetuǵın hám kiymati yukori bulgan tiykarǵı fondlar hám nomoddiy aktivler hám kolaversa uzok múddetli xamda kapital kuyilmalar sáwlelendiriledi.
Ekinshi bulimda jaylasqan mablaglar aylanba mablaglar esaplanıp, olar xujalik operatsiyaları tásirinde uz tashki kurinishini pútkilley boshka mablag kurinishiga uzgartiradi. Mısalı, esap-kitap schyotidagi pul mablaglariga islep chikarish ushın zárúr bulgan sheki onim hám materiallar satıp alıw múmkin. Kárxana islep chikarish iskerligi nátiyjesinde materiallar tayın ónim kurinishini aladı. Kolaversa, tayın ónimdi satıw orkali kárxanaǵa taǵı pul mablaglari kirip keledi.
Sonday etip, balanstıń aktiv kismi júdá anik hám olardıń quramı xesh kanday noanikliklar tugdirmaydi. Lekin balanstıń passiv kismi azmaz quramalı dúzilgen bulib, birpara elementlar mánisin ańǵarıw onsha ańsat kechmaydi. Balanstıń passiv kismi elementları mánisin anik biliw ushın olardıń ne maksadga muljallanganligini biliw zárúr.
Passiv eki bulimdan ibarat bulib, birinshi kárxanaǵa tiyisli bulgan, yaǵnıy kárxana uz esabinen sırtqıl etilgen mablaglar deregi kursatilgan. Olardan tiykarǵısı -bul ustav kapitalı bolıp tabıladı. Onıń mikdori kárxana múlki summasına teń bolıp tabıladı. Uzlik mablaglar dereginen taǵı biri bul-taksimlanmagan payda statyası bolıp tabıladı. Passivning ekinshi bulimida kárxanaǵa vaktinchalik tartılǵan karz mablaglari xamda minnetlemeler sáwlelendiriledi. Mısalı, " buyım jetkezip beretuǵınlar menen esap-kitaplar" statyasında kárxananıń satıp alǵan sheki onim hám materialları ; " byudjetten tashkari jáne social sugurta fondlari menen esap-kitaplar" statyasında bolsa, kárxana jumısshılarına esaplanǵan aylıq is haqılarǵa salıstırǵanda utkaziladigan ajıratılǵan qarjılar buyicha karzlar kursatiladi. " Byudjet menen esap-kitaplar" schyotida bolsa kárxanada mámleket byudjetine esaplanǵan soliklar summası hám " Xızmetkerler menen jumıs xaki buyicha esap-kitaplar " schyotida bolsa kárxananıń uz xızmetkerlerine tulaydigan is haqısı summaları sáwlelendiriledi.
Sonday etip, kárxana balansınıń uzaro teńligi aktiv hám passiv kismlari summalarına kura ámelge asıriladı. Boshkacha aytqanda, kárxana xujalik mablaglari summalarınıń yigindisi bul mablaglar deregi hám minnetlemeler summası yigindisiga teń bolıp tabıladı, yaǵnıy :