Tema: Ilim qansha az bolsa «men» degen túsinik kóbeyip baradı temasında (esse)

Tema: Ilim qansha az bolsa «men» degen túsinik kóbeyip baradı temasında
(esse)
Ilim – insan iskerlik tarawi bolip oniń waziypasi bolmis haqqindaǵi obiektiv bilimlerdi islep shiǵiw teoriyaliq jaqtan sistemalastiriwdan ibarat. İlim túsiniginiń mánisi bul sotsial rawajlanıw protsessinde adamzattıń kúndelikli talaplarına juwap beretuǵın ob`ekt sıpatında dep alıp qarawǵa boladı. Kóp sanlı táriyiplerge kóre ilim bilim, iskerlik sıpatında payda boladı. Bilim sıpatında ilim ortalıq bralıq nárseler hám protsesslerdiń ámelede anıq izbe-iz túrde biliwine qaratılǵan.
İlim– bul rawajlanıp, ósip barıwshı bilim sisteması, jámiyetlik oy-pikirdiń hám insaniyat tsivilizatsiyası dóretiwshilik ámeliyatınıń insannıń ózin qorshaǵan álemdi uzaq múddetli jáne tereń ózlestiriwge, tábiyǵıy hám jámiyetlik shınlıqtıń barlıq nızamlıqları haqqında anıq, tereń, haqıyqıy maǵlıwmat alıw, bunday maǵlıwmattı ózlestiriw saqlaw, qayta islew jáne onnan paydalanıwǵa baǵdarlanǵan ayrıqsha o`z aldına forma.
Dóretiwshilik- bul insannıń sapa jaǵınan jańa materiallıq hám ruwxıy qadriyatlardı jaratıwǵa qaratılǵan ruwxıy jáne ámeliy jumısı. İnsan óz dóretiwshiligi menen miynet quralların, miynet predmetlerin, sanaat ónimlerin, qurılıs texnikası materialların, ósimliklerdiń, haywanlardıń jańa túrlerin, turaq jaylardı, transport, baylanıs, málimleme quralların hám basqalardı jaratadı. Ol tábiyǵıy ortalıq ishinde«jasalma ortalıq» payda etedi. Keń mánisinde jámiyette insannıń dóretiwshilik ónimi bolıp tabıladı. Barlıq jámiyetlik qubılıslar, múnásibetler, baylanıslar, qádriyatlar insan tárepinen júzege keltirilgen. İnsan o`ziniń sanalı dóretiwshiligi menen kórkem shıǵarmalardı da, kórkem-ónerdi de, ádep-ikramlılıq qatnasıqların da, qádriyatlardı da, dindi de, ilimdi de jaratqan.
Qaraqalpaqstan Respublikası Málimleme-kitapxana orayında «Ilim – pán tarawında fundamental hám innovaciyalıq izertlewler» atamasında ushırasıw keshesi 2020-jıl 15-dekabr kúni Qaraqalpaqstan Respublikası Málimleme-kitapxana orayında Úlketanıw maǵlıwmatlar sektorı tárepinen «Ilim – pán tarawında fundamental hám innovaciyalıq izertlewler» atamasında ushırasıw keshesi shólkemlestirildi. Keshege Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq bilimlendiriw aǵlası, Qori Niyoziy atındaǵı Ózbekstan pedagogikalıq ilim-izertlew institutı Qaraqalpaqstan filialı aǵa ilimiy xızmetkeri Gulzar Jumamuratova, Málimleme-kitapxana orayı Úlketanıw maǵlıwmatlar sektorı baslıǵı Amangul Xalmuratova, qánigesi Ayımxan Arzımbetova hám Nawayı mámleketlik kánshilik institutı Nókis filialı studentleri qatnastı. Kesheni Úlketanıw maǵlıwmatlar sektorı baslıǵı A. Xalmuratova ashtı hám alıp bardı hám óz sózin Jurtbasshımız Sh. Mirziyoyevtiń – Ilimsiz, innovaciyasız aldımızǵa qoyǵan maqsetlerge hesh qashan erise almaymız. Esabat ushın emes, nátiyje ushın islew kerek, - dep atap ótken sózleri menen basladı.
Keshede Qori Niyoziy atındaǵı Ózbekstan pedagogikalıq ilim-izertlew institutı Qaraqalpaqstan filialı aǵa ilimiy xızmetkeri G. Jumamuratova - oqıwshı jaslarımızdı keń dúnya qarasın qáliplestiriw, intellektual bilimin hám ruwxıy jetilisiwin joqarılatıw, ádebiy pikirlewdi rawajlandırıw, ilim-pánge bolǵan qızıǵıwshılıqların asırıwǵa ayrıqsha itibar qaratıw kerek ekenligi haqqında aytıp ótti. Keshe sońında qatnasıwshılar ózleriniń qızıqtırǵan sorawların berip, juwaplar aldı.
Insan jámiyette óz ornın tabıw ushın háreket etip jasaydı. Ol hár dayım hárekette hár dayım miynet etip óz jolın tabıw ushın urınıp kelmekte. Har bir insan jámiyette óz ornı bar bolıwı tiyis ol insan ólsede sol ornı arqalı esleniwi kerek. Insannıń ornı eń áwele shańaraqta kórinedi. Shańaraqta har bir insannıń óz ornı bar bolıp esaplanadı. Jánede ilimnen basqa sport tarawlarınada ayrıqsha dıqqat bólgen bolıp esaplanadi. Kúnlerden bir kúni qasımdaǵı dostımda menen bas tarttı hám men jalǵız qaldım Bul Ómir ģoy, sebebi...Meyli, dedim òzime ozim, men kushlimen hàlsiz emespen dep òzimdi ozim jubattim.Lekin ,men jámiyetdegi òz ornimdi doslarım siyaqli basqalardiñ mañlay terisi esabinan emes, kerisinshe, tap-taza ham halal qollarim menen jaratpaqshi edim. Ómirdiñ jáne bir haqiyqati sol eken, kozlerim bul haqiyqatqa teris qaray almaydi.Áwmetsizligim ham baxitsizliģim aqibeti òz arziwlarima qiyanet qiliwģa , olardan keship ketiwime májbur etti Sebebi meni qollap quwatlaytın qasımda eshkim joq edi.Sebebi maǵan sın pikir bildirlse men ózimdi kóbinshe jalǵız sezemen hám sonday bolıwın qáleymen. Túrk tilles xalıqları ádebiyatınıń kórnekli wákili Yusup Has Hajip aytqanınday, «adamlar eki taypada: biri úyretiwshi, biri úyreniwshi. Eger adam bul eki taypaǵa da kirmese, ol haywan menen barabar». Adamlar bar, hayran qalarlıq, birewdiń miyneti arqalı dańq-ataqqa erisedi. Jumıstı basqası islep, sıylıqtı ózi aladı. Olar júredi hárdayım awırdıń ústi, jeńildiń astında. Adamlar bar aqkókirek, keńpeyil, kisiniń ayıbın óz moynına alıwǵa da tayar, óz jaqın insanı yaki shın dostı ushın hám haqıyqatlıq ushın gúresip, jan beriwden de qaytpaydı. Ómirde hár taypadaǵı insanlar bar ekenin kórip ózińe aytılıp atırǵan sın pikirler ózleriniń ómirinen alınǵanın seziwge boladı. Biraq adam bolip tuwilģan menen adam bolip jasaw hammegede nesip etpes eken.Sol ushında kim qanday sın piker aytıwına qaramastan óziń tuwrı dep bilgen zattan toqtamaw kerek . Yaǵnıy adamnıń ózinde payda bolatın men degen sózge qulaq asıw kerek Sebebi bes barmaq birdey emes harkim haq qıylı pikirleydi.Adamlar ne dep sın pikir bildiriwine qaramastan ózińdikin durıs dep billseń sonı ómirde paydalanǵan maqul mısal men súytemen.Qalǵanın ómirdiń ózi tuwırlaydı. Tán aliwim kerek, jámiyetdegi meniñ ornim bir qansha tómende edi. Desem aljasqan bolaman Sebebi kambaǵalliliq jaǵdayi mende onsha sezilmes edi.. Mende basqa jaslar sıyaqlı jigirma tort saǵat internetim bolıwın qáleytin edim.Lekin men hesh qashan sonday kórkemli turmis tarizin arziw qiliwdan toqtamaytuģin edim.Menin óz qiyalimdaģi arziwlarim tap erteklerdegi siyaqli shirayli, biyik-biyik saraylardaǵi turmis tárepke kÓterilip shiǵiw qálewi siyaqli edi.Men sol sarayģa qarap usi tómen ornimnan bar kúshimdi sariplap bolsada, Órmelep shiǵiwǵa álle qashan arziw qilǵan edim.Bul saraydaǵi turmis uliwma basqasha edi.Bir sóz benen aytqanda pikirlew dárejesi joqari, ruwximiz azadaliģi, bir tegis Ómir keshiriw siyaqli turmistiñ tabilmas inamlari bar edi. Keyinshelli bul sanani añlap jetdim insan qansha kóp ter tókse , ol sonsha bayip ketedi, áne sonda ģana oniñ tirishiligi de turmis tárizi jaqsi jaģdayda boladi.Usi juwmaqtan men Ózime esap- kitap qilip aldim, tap men eliw jasima shekem tinimsiz ter toģip, miynet qilsam hám jaqsi qarji jiynay alsam ģana , meniñ jámiyetdegi ornim de joqarilasip, dúnyadan lázzet ham baxitqa múnasip boliwimdi tùsinip jettim.Soģan qaramay, bar janimdi jabbarģa berip ter tógiwge kiristim.
Adam balasında ilim qansha az bolsa men túsinigi sonsha kóp bolıwı sózsiz sebebi bilimi joq oylawı tómen adam tek men degen túsinik penen ǵana jasaydı oǵan basqalar atirap ortalıq qızıq emesdey bolıp seziledi sebebi ol tek ózin oylaydı odaǵı túsinik tek ózi boladı.Adam qansheli oqımıslı bolsa ol hámme zatq úlgerdi pikirlewi oylawı keńeyedi esse jazıw barsında men ilim bolǵan jerde rawajlanıwı bar ekenin ańlap jettim.

Paydalanılǵan ádebiyatlar꞉

1.O. Musurmanova, m. Qarshibayev, R. Quchqarov milliy g’a’rezsizlik Ideyasi’ ha’m Ma’nawiyat tiykarlari’ 9-klass tashkent «ma’nawiyat» 2015
2.Urziya Jaqsimova. No’kis-2020. Akademyalıq jazıw.
3.Ustaz jolı gazetası. 28-sentyabr basılımı 2-bet.