Tema: Kompyuter tarmaqları hám olardıń túrleri. Kompyuter tarmaqları arxitekturası. Reje


Download 117.38 Kb.
Pdf ko'rish
Sana26.10.2023
Hajmi117.38 Kb.
#1724353
Bog'liq
11-lekciya



Tema: Kompyuter tarmaqları hám olardıń túrleri. Kompyuter tarmaqları 
arxitekturası. 
Reje: 
1.Tarmaq túsinigi 
2.Kompyuter tarmaǵı túrleri 
3. Kompyuter tarmaǵı topologiyası 
Tarmaq - kompyuterler, terminallar hám basqa apparatlardıń maǵlıwmat 
almaslawdı támiyinleytuǵın baylanıs kanalları menen óz-ara baylanısqan 
kompleksi. Kompyuterleraro maǵlıwmatlardı almaslawdı támiyinlep beretuǵın 
bunday tarmaqlar kompyuter tarmaqları dep ataladı. 
Tarmaq usınıs etetuǵın hizmatlar. Kompyuter tarmaqları informaciyalardı elektr 
signalları kórinisinde uzatıw hám qabıl etiwge qánigeliklashgan ortalıq. Tarmaqlar 
qandayda bir maqsetke erisiw ushın qurıladı, yaǵnıy baylanısqan kompyuterler 
arqalı qandayda bir máselelerdi sheshiw ushın qánigeliklestiriledi. Tarmaq 
xızmetlerine tómendegilerdi mısal jol menende k yeltirish múmkin: 
Fayl server xızmeti. Bunda tarmaqtaǵı barlıq kompyuterler tiykarǵı 
kompyuterdiń (server) maǵlıwmatlarınan paydalanıw yamasa óz maǵlıwmatların 
tiykarǵı kompyuter yadıǵa jaylastırıw múmkin; 
Print server xızmeti. Bunda tarmaqtaǵı barlıq kompyuterler óz 
maǵlıwmatların xızmet engizilgen kompyuter basqarıwı arqalı qaǵazǵa baspadan 
shıǵarıwı múmkin; 
Proksi server xızmeti. Bunda tarmaqqa jalǵanǵan barlıq kompyuterler 
xızmet usı etilgen kompyuter basqarıwı arqalı bir waqıtta Internet yamasa basqa 
xızmetlerden paydalanıwı múmkin; 
Kompyuter hám paydalanıwshı basqarıwı xızmeti. Bunda tarmaqqa jalǵanǵan 
barlıq kompyuterlerdiń hám olarda belgilengenler etilgen paydalanıwshılardıń 
tarmaqta ózin tutıwı hámde xızmet kórsetiwi belgilenedi hám qadaǵalaw etiledi. 
Tarmaq hár mudam bir neshe kompyuterlerdi birlestiradi hám olardan hár biri óz 
informaciyaların uzatıw hám qabıl etiw múmkinshiligine iye. Informaciya uzatıw 
hám qabıllaw komp'yut jerler ortasında gezek menen ámelge asırıladı. Sol sebepli 
hár qanday tarmaqta informaciya almasinuvi basqarib turıladı. Bul bolsa óz 
gezeginde kompyuterler ortasındaǵı informaciya to'qnashishi hám aynıwını aldın 
aladı yamasa jónge salıw etedi. 
Kompyuterler tarmaqları tashkil etilgennen keyin odaǵı barlıq kompyuterlerdiń 
mánzilleri belgilenedi. Sebebi informaciyalardı tarmaq arqalı bir kompyuterden 


basqasıǵa uzatıw kompyuter mánzilleri arqalı ámelge asırıladı. Jo'natilayotgan 
informaciyaǵa ápiwayı turmısımızdıńdaǵı xat jıberiw procesi sıyaqlı uzatıwshı 
hám qabıl etiwshi mánzilleri kórsetiledi hám tarmaqqa ol zatiladi. Hár bir 
kompyuter kelgen informaciyadaǵı qabıl etiwshi adresin óziniń adressi menen 
salıwtiradi, eger mánziller uyqas k yelsa, ol halda informaciyanı qabıl etip aladı 
hám uzatıwshıǵa qabıl etip alǵanlıǵı tuwrısında tastiyiq yo'llaydi. Tap nátiyjede 
kompyuterleraro informaciya almasiniladi. 
Tapy jaylasıwına qaray kompyuter tarmaqların ush tiykarǵı gruppaǵa ajıratıw 
múmkin : 
• 
lokal tarmaqlar ( LAN -Lokal Area Network ) 
• 
mintakaviy tarmaqlar ( MAN -Metropolitan Area Network ) 
• 
global tarmaqlar ( WAN -Wide Area Network ). 
Lokal kompyuter tarmo\i túsinigi salıstırmalı bolıp tabıladı. Bunday dewimizge 
sebep, kompyuterler bir bólme ( klass xanasi ), jay, shólkem yamasa bir qansha 
filiallardan ibarat bolǵan shólkem sheńberinde kompyuter tarmaqları tashkil etiw 
múmkinliginde bolıp tabıladı. Ádetde bunday tarmaqlardıń sheńberinde 2-2. 5 km 
menen sheklenedi. 
Regionlıq kompyuter tarmo\i bir- birinen talay uzaq aralıqda jaylasqan 
kompyuterlerdi hám lokal kompyuter tarmaqların óz-ara bo\laydi. Ol úlken 
shashar, ekonomikalıq region hám aloshida mámleket sheńberindegi abonentlerdi 
uz ishine alıwı múmkin. Ádetde, regionlıq shisoblash tarmo\i abonentleri ortasında 
aralıq o'nlab, júzlegen kilometrdi tashkil etedi. 
Global kompyuter tarmaqları hár qıylı mámleketler yamasa kontinentlerde 
jaylasqan abonentlerdi birlestiradi. Usı tarmaq abonentler ortasındaǵı baylanıs 
telefon, radio baylanıs hám kosmos baylanıs sisteması negizinde ámelge asırıladı. 
Global, regionlıq hám lokal kompyuter tarmaqlarınń birlesuvi kóptarmaqlı 
ierarxiyani tashkil etip, umumjashon informaciya resurslarini birlestiriw hám 
olardan kollektiv túrde paydalanıw múmkinshiliklerin jaratadı. 
Informaciya ortalıǵında tezlik túsinigi, birlikleri hám informaciya kanalları 
sıyımlılıqı. Belgili waqıt aralıǵinda baylanıs ortalıqları arqalı uzatılatuǵın 
informaciya kólemi - onıń uzatilish tezligin belgileydi. 
Xar qanday háreketleniwshi dene hám statiya ushın tezlik túsinigi hám onıń ólshew 
birlikleri ámeldegi bolǵanı sıyaqlı, informaciyanıń da uzatıw tezligi hámde ólshew 
birlikleri mavjud bolıp tabıladı, bular: 
Bit/sekund - bir sekundada baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın bıytlar sanı; 


Kbit/sekund - bir sekundada baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın mińlaǵan 
pútinlengen bıytlar sanı;
Mbit/sekund - bir sekundada baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın millionlap 
pútinlengen bıytlar sanı;
Gbit/sekund - bir sekundada baylanıs ortalıǵı arqalı uzatılatuǵın milliardlab 
pútinlengen bıytlar sanı. Informaciya kanallarınıń sihimi olar arqalı belgili waqıt 
aralıǵinda uzatılatuǵın informaciya kólemi menen 
belgilenedi. Bul óz gezeginde informaciya kanallarınıń ótkeriw uqıplıyatini 
ańlatadı. 
Kompyuter tarmaqlarınń topologiyalri 
Kompyuter tarmaǵı topologiyasi (pútinlew, túslew, dúzılıw) degende tarmaq 
kompyuterlerin bir- birine salıstırǵanda fizikalıq jaylastırıw hám olardı baylanıs 
liniyalari menen jalǵawı tushiniladi. Takidlash za’ru’rliki, topologiya túsinigi eń 
aldın lokal tarmaqlarǵa tiyisli bolıp, olarda baylanıslar tuzulishini ańsat kóriw 
múmkin. Global tarmaqlarda baylanıslar dúzilisi paydalanıwshılardan ádetde 
jasırılǵan hám onsha za’ru’rli emes, sebebi hár bir baylanıs seansı jeke ózin jolı 
menen orınlawǵa bolatuǵın. 
Ásbap - úskenelerge, isletiletuǵın kabel túrine, múmkin bolǵan hám eń qolay 
almasıwdı basqaradigan usıllarına, islew isenimligiga, tarmaqlardı keńeytiw 
múmkinshiliklerine topologiya talaplarını belgileydi. Eger tarmaqtan 
paydalanıwshıǵa topologiyani tańlaw tez - tez bolmasa da, tiykarǵı 
topoloiyalarning qásiyetleri, olardıń ústemshilikleri hám kemshiliklerin biliwi 
kerek. 
Tarmaqtıń ush tiykarǵı topologiyalari ámeldegi: 
• shina (bus), bunda hámme kompyuterler bir baylanıs liniyasiga parallel 
jalǵanadı hám hár bir kompyuterden informaciya bir waqıtta hámme qalǵan 
kompyuterlerge uzatıladı
• juldız (star), bunda bir oraylıq kompyuterge shette qalǵan kompyuterler 
jalǵanadı, usınıń menen birge hár biri óziniń bólek baylanıs liniyalaridan 
paydalanadı 


• halqa (ring), bunda hár bir kompyuter informaciyanı mudamı tek bir 
shınjırda kiyatırǵan kompyuterge uzatadı, informaciyanı bolsa tek shınjırdaǵı 
aldında kiyatırǵan kompyuterden aladı jáne bul shınjır “halqa” bolıp birlesken 

Download 117.38 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling