Tema: moldova respublikasi

TEMA: MOLDOVA RESPUBLIKASI

MAQSETI: Moldova aymaqi, IGŎ jekeatları, ta`biyiy sharayati, aholi soni, tig`izligi, urbanizatsiya jarayoni, xŏjaligi, rawajlaniwi, ixtisoslashish jarayonları menen tanishtirish. Ma`mleket sanaatining a`hmiyetli tarmoqları, awil xŏjaligi, ixtisoslashuvi, xilma-xilligi, transport turları, Ekonomikalıq baylanisları haqida bilim berish.

Metodikalq ta’miyinleniwi

1.Eka`nomisheskaya i sotsial’naya geografiya. Pod.red. V.Ya.Roma. M. 1987

2.Saushkin A.A. Eka`nomisheskaya otsenko estestvenn’x resursov. M. Misle 1973

3.Ma’ruza matni, isshi dastur

REJE:

1. 
   IGŎ
   
2. 
   Tabiyiy resursları
   
3. 
   Xalqı va Ma`mleketlik du`zimi
   
4. 
   Xŏjaligining rawajlaniwi a) sanaati, b) awil xŏjaligi
   
5. 
   Transporti
   
6. 
   Ekonomikalıq baylanisları
   

Tiykariy qism:

Moldova Respublikası Ukrainaning batis bo`limida jaylasqan. Maydani – 33,7 ming.km, Xalqı- 4,3 mln.adam. Aymaqi Dnestr va Prut daryoları oralıg`ıda ma’lum bo`limi Dnestr daryosining shap qirg’og’ida jaylasqan. Aymaqi arqay qublaga 350 km, batisdan sharqga-150km shŏzilgan. Batis shiyerası Prut daryosidan ŏtib Ruminiya menen shiyeradosh. Arqadan, sharqdan va qubladan Ukraina menen shiyeradosh. Respublika aymaqidan temir yŏl ŏtgan bŏlib Kŏp Respublikalar menen tutashgan. Tu`slik batis aymaqida Dunay orqali Ruminiya menen shiyeradosh. Moldova IGŎ, xŏjaligini shakllantirish va rivojlantirish hamda boshqa rayonlar menen baylanis qilishda a`hmiyetli ahamiyatga iye.

Xalıq aralıq mehnat taqsimotida meva, uzum, sabzavot, kungaboqar, qand lavlagi, qishki biyday, makkajŏxori, shakar va efir yog’i (moyi) islep shig`ariwga qa`nigelesken. Xŏjaligining rawajlaniwiga kŏra industrial agror Ma`mleket. Sobiq SSSRda olinadigan uzumning 20%, 15% meva, 10% ka`nservalar tŏg’ri kelgan.

Tabiyiy resursları

Moldova aymaqi adamk bŏlsa ham ta`biyiy sharayati kŏp tarmoqli awil xŏjaligini rivojlantirishda a`hmiyetli ahamiyatga iye. Aymaqi den`iz sathidan ŏrtasha 150m balandlikda jaylasqan. Tepalik va daryo terrasaları bog’dorshilik va uzumshilik menen band. Dnestr, Prut, Rsuta, Yalpuga va boshqa daryolar ŏzanları sabzavot va em-xashak ekinları menen band. Iqlimi ŏrtasha ka`ntinental, yozi issiq, kuzi uzoq va issiq. Qishining ilıqligi awil xŏjalik ekinlarıdan mŏl hosil aliwda alohida ahamiyatga iye. Yog’ingarshilik kam 400-500mm shuning ushun respublikada sun’iy sug’orish u`lken ahamiyatga iye. 1600 dan ortiq sun’iy suv havzaları bŏlib ularning Maydani 20 ming.ga etadi.

Iri suv omboridan Gidishev Bik (Buqa daryosida), Komrat va Ka`ngas suv omborları Yalpug daryosida qurilgan aymaqining 80%i qora topiraq menen qoplangan. Moldova 2ta zonada Ŏrmon, dasht va dashtda jaylasqan ŏrmon menen 300 ming.ga maydon band. Bu ŏrmonlar den`iz sathidan 300m balandlikda jaylasqan.

Qazilma boyliklardan qurilish materialları ohaktosh, oyna qumi va boshqalar mavjud.

Moldovada er, ŏrmon, suv va qazilma boyliklarning ka`nligi tabiatni muhofaza qilish mashqalalarıni keltirib shiqaradi. Ma`mleket tomonidan 31ta tabiat landshaftları Maydani, 36ta qimmatbaho ŏrmon ushastkaları, ŏrmon qŏriqxonası 6ta dasht ushastkası qŏriqlanadi.