Tema: Operatsion sistema túrleri. Windows os obiektleri. Joba

Tema: Operatsion sistema túrleri. Windows OS obiektleri.
Joba:
1. Operatsion ortalıq haqqında túsinik.
2.Operatsion sistema.
3.Operatsion sistemanıń túrleri.


Operatsion ortalıq haqqında túsinik
Ámeliy programmalardı islep shıǵıw hám alar orınlanıwın támiyinleytuǵın qurallar kompleksi. Operatsion ortalıq operatsion sistema, programmalıq támiynat, ámeliy programmalar interfeysleri, tarmaq xızmetlerin, maǵlıwmatlar bazaları hám programmalastırıw tillerinen ibarat.
Operatsion sistema
1. Kompyuter resurslarin hám maǵlıwmatlardı muwapıqlastiratug'in hám basqaratuǵın programmalıq támiynattıń tiykarǵı bo'legi yamasa, programmalardıń orınlanıwın basqaratuǵın hám sistemanıń resurslarin bo'listiriw, jaybarlaw, kirisiw-shıǵıwdı hám maǵlıwmatlardı basqariw sıyaqlı wazıypalardı támiyinleytuǵın programmalıq qural. Sanday bolsada operatsion sistemalar ko'birek programmalıq bolsalar de, biraq, ayırım apparat quralları qollanıwı de múmkin. Operatsion sistemalardıń tiykarǵı wazıypalarına:
•
fayl sistemasın basqarıw (jazıw, o'zgertıw, fayllardan nusqa ko'shiriw, erkin paydalanıwdı baqlaw);
•
programmalar orınlanıwın basqarıw (protsessor waqtın bo'listiriw, programmalardı disktan operativ yadqa júklew, jasırın qáwipli tásirdi tutıp alıw hám b.);
•
yaddi basqarıw (keshlew, bo'listiriw, maǵlıwmatlar butligi qadaǵalawı hám t. b.);
•
paydalanıwshı menen baylanıs (klaviaturadan, tıshqanshadan buyriqlardi oqıw, axbaratti ekranǵa, printerge shıǵarıw hám t. b.) kiredi.
Bunnan tısqarı operatsion sistemalar, kompyuterlerdi túrli marka daǵı tarmaqlardan - jergilikli tarmaqlardan global koorporativ tarmaqlarǵa shekem, sanday-aq, Internet tarawinan erkin paydalanıwdı basqaradi. Operatsion sistemaǵa mısallar - MS-DOS, Linux, UNIX, Windows, Solaris hám basqalar.
Keliń alardıń ayırımlarına qısqasha toqtalıp o'tsek:
MS-DOS operatsion (ámeliy) sisteması. Microsoft korporatsiyasi tárepinen usınıs etilgen operatsion sistema. MS-DOS dıń birinshi markası 1981 jılda payda shókkishn. Eń dáslep, Microsoft kompaniyası tárepinen IBM ushın islep shıǵılǵan MS-DOS, IBM - uyqas kompyuterler ushın standart operatsion sistema bolıp tabıladı. MS-DOS 16 -xanali operatsion sisteması bolıp, al kóp paydalaniwshili hám kópmáseleli ırǵaqlardı qollap-quwatlay almaydi. Operatsion sistemanıń zárúrli qásiyetlerinen biri qánige bolmag'an paydalanıwshılarǵa ámeliy processlerdi orınlawdıń qolay formalarin usınıs qilsa, qánigelerge programmalıq támiynatti islew ushın jaqsi tiykar usınıs etedi. MS-DOS kataloglar shejiresin quraydı, taraqqiy etken buyrıqlar tiline iye. MS-DOS ámeliy processler, fayllar hámsırtqı qurılmalar menen nátiyjeli isley aladı.
Linux operatsion (ámeliy) sisteması. Ózegi Unix operatsion sisteması tiykarında islengen, tarmaq operatsion sisteması. Linux dáslepki bar 1991 jılı LiniusTorvalds tárepinen shıǵarılǵan. Linuxdıń zárúrli qásiyetlerinen biri - al biypul programmalıq támiynat Fondı sheńberinde, GNU áshkara litsenziyasına ko're biypul tarqatıladı. Tiykarlanıp, Internette hám intratarmaqlarda serverler jaratıw ushın qollanıladı.
UNIX operatsion (ámeliy) sisteması. Bell laboratoriyası tárepinen jaratılǵan tarmaq operatsion sisteması. Dáslepki bar UNIX operatsion sisteması Bell Laboratory tárepinen 1969 jılı usınıs etilgen, ozaldan tarmaqlarda isletiw ushın mo'lsherlengen edi. Házirgi kúnde UNIX, Si tilinde jazılǵan kóp paydalaniwshili hám kópmasalali operatsion sistema. Sistemanıń jetkilikli strukturalıq bo'legi bolıp mikroo'zek bolsaplanadı. Onıń ishine tarmaqlarara uzatıwdı basqarıw protokolın/ orınlawshı modul jaylastirilg'an. UNIX operatsion sisteması bir qansha unamlı páziyletlerge iye, alardan birinshi náwbette to'mendegilerdi ko'rsetiw zárúr:
•
ámeliy programmalardı bir túrdegi kompyuterden basqa túrdegisine ko'shirip o'tkere alıw;
•
maǵlıwmatlardı tarqaq islewin orınlaw imkaniyatın beretuǵın tarmaq xızmetleriniń keń jıynaması;
•
bir waqıttıń ózinde túrli túrdegi fayl kompleksleriniń ámeldegi bolıwı;
•
júz berip atırǵan islew processlerin paydalaniwshilar tárepinen rejelew múmkinshiligi;
•
RISC protsessorlari menen jaqsı uyqaslasiwi;
•
hár túrli islep shıǵarıwshılar tárepinen usınıs etilgen o'nimlerdi ańsat isletiw;
•
rawajlanıw hám keńeyiw ushın ashıqlıq;
•
UNIX superkompyuterlari, jumısshı-stansiyalar hám arnawlı jeke kompyuterlerde keń isletiledi.
UNIXWare operatsion (ámeliy) sisteması. UNIX operatsion sistemasınıń Novell korporatsiyasi tárepinen islep shig'ilg'an markası. UNIXWare sisteması birinshi náwbette NetWare tarmaqlarında isletiw ushın jaratılǵan. Usınıń menen birge, bul operatsion sistemasınıń ortalıǵında aymaqlıq tarmaqlardıń protokolı de atqarıladı. UNIXWare ápiwayı grafik interfeyske iye. Bul 32-xanalı sistema «jumıs stoli» dep atalıwshı ortalıqta isleydi. UNIXWare kópmasalali, kópfoydalanuvchili, kópoqimli sistema bolıp tabıladı.
Solaris operatsion (ámeliy) sisteması. SUN Microsystems korporatsiyasi tárepinen usınıs etilgen UNIX operatsion sistemasınıń markası. Solaris simmetrik multiprotsessorli ishlovbajaradi, suwretler menen islew qurallarına iye, maǵlıwmatlar qawipsizligin támiyinleydi. Sistema Internet tarmaǵı, elektron pochta, sanday-aq, so'ylewiy pochta, faksimil baylanıs penen óz-ara isley aladı. Joqarı o'nim hám masshtablanuvchilik qásiyetlerine iye.
Windows operatsion (ámeliy) sisteması. Microsoft korporatsiyasi tárepinen jeke kompyuterler ushın usınıs etilgen operatsion sistemalar shańaraǵı. Windows sisteması kópmáseleli hám kóp ag'imli bolıp, qolay grafik interfeys penen xarakterlenedi, virtual yadnıń basqariwn usınıs etedi hám kóplegen sırtqı qurılmalardı qollap -quwatlaydı. Windowsdı isletib, paydalanıwshı birden bir neshe ámeliy processler menen nátiyjeli islew múmkinshiligine iye baladı. Dúnyada 90% ge jaqın kompyuterler Windows operatsion sisteması basqarıwında isleydi.
Windows 95 operatsion (ámeliy) sisteması. Windows 95 baylanıs hám baylanısıw ushın islep shıǵılǵan birinshi operatsion sistema bolıp tabıladı. Dáslepki bar 1995 jıldıń 24 avgustında shıǵarılǵan Microsoft korporatsiyasinıń operatsion sisteması, ámeliy sisteması. Windows 95 ozıniń múmkinshiliklerine ko're ózinden aldınǵı Windows
3. 1. operatsion sisteması, ámeliy sistemasın ádewir artta qaldırǵan. Paydalanıwshınıń jańa interfeysine qosımsha túrde, Windows 95 óz ishine kóplegen zárúrli angitdan kiritilgen funksiyalarǵa iye. Al, 32-xanalı qollanbalardı quwatlaydı, bul bolsa, arnawlı sal operatsion sistema ushın jaratılǵan qollanbalar jáne de tezirek islewin ańlatadı. Sal menen birge, Windows 95, Windows hám DOSnıń eski qollanbaların atqara aladı. Windows 95 de, DOSdagi tiykarǵı yad 640 K hám fayl atınıńń uzınlıǵı 8 belgi bolıwı kerekligi sıyaqlı sheklewler biykar etilgen.
Windows 98 operatsion (ámeliy) sistema. Azalda, bul operatsion sistemanı Memphis, keyininen Windows 97 dep ataldı, biraq Microsoft kompaniyası, operatsion sistema múddetinde, 1997 jılda tayın bolmaǵanlıǵı sebepli, onıń atınıń o'zgertiwge májbúrli. Windows98 kóplegen jańa texnologiyalardı quwatlaw imkaniyatın beredi, sanday-aq, FAT32, AGP, MMX, USB, DvD hám ACPI texnologiyalardı de. Onıń eń sezilerli o'zgesheligi bolıp, veb- brauzer (Internet Explorer) ni operatsion sistema menen uyqaslastırıwshı, «Aktiv jumıs stoli» (Active Desktop) túsinigi baladı.
Windows 2000 operatsion (ámeliy) sisteması. Microsoft Windows operatsion sistemaları safidagi o'nim, Windows NT operatsion sisteması, ámeliy sistemasınıń rawajlanıwlastırılgan markası. Windows 2000 ni ko'binese W2 K formasında belgilenedi. Windows 2000 operatsion sisteması, ámeliy sistemasınıń tórt markası bar:
Professional - stoldagi hám mobil sistemalar ushın operatsion sistema. Qollanbalardı isletiw, Internet penen jalǵanıw, fayllar, printerler hám tarmaq resurslarınan erkin paydalanıw ushın isletiledi.
Server - veb-server sipatinda de, jergilikli tarmaq serveri retinde de isletiledi.
Advanced Server-biznes-qollanbalar hám elektron kommerciya ushın isletiledi. Windows 2000 Server standart markasınan joqari masshtablaniwshańliq hám erkin paydalaniw qolaylıǵı menen ajralıp turadı.
Datacenter Server - joqari tezlikde isleytug'in, úlken ko'lemdegi maǵlıwmatlarg'a islew beriw talap etińatug'in kompyuter tarmaqlarında paydalanıw ushın jaratılǵan.
Windows CE operatsion (ámeliy) sisteması. Microsoft Windows operatsion sisteması, ámeliy sistemasınıń mobil PDA (personal digital assistants) ga uqsas kompyuterler ushın, qısqartirilgan markası, Windows CEnıń grafik interfeysi Windows 95 ge uqsas.
Windows NT operatsion (ámeliy) sisteması. Windows New Technology (Windows dıń jańa texnologiyası ) 32-bitli operatsion sistema bolıp, Microsoft korporatsiyasi tárepinen Windows 95 hám MS-DOSlarnıń ornına usınıs etilgen. Windows NTnıń auditoriyası, kúshli operatsion sistemaǵa talapı bolǵan, paydalanıwshılardıń eń qızıǵıwshı 10% bo'legi bolıp tabıladı. Windows NTnıń tiykarǵı ústemshilikleri to'mendegiler bolıp tabıladı:
funksional uyqaslıq;
mobillik;
masshtablaniwshańliq;
sistemanıń basqariliwi;
ashıq interfeys;
sanaat standartların quwatlaw.
Windows NT dıń eki markası ámeldegi: Windows NT Server, tarmaqlarda server retinde islew ushın hám Windows NT Workstation bo'lek yamasa klient jumıs stansiyaları ushın islengen.
Windows XP operatsion (ámeliy) sisteması. Microsoft korporatsiyasi tárepinen 2001 jılda usınıs etilgen operatsion sistema. Microsoft, Windows XPni Windows 95 shıǵarılǵannan berli eń zárúrli programmalıq o'nim dep atadi. Windows XP, Windows 2000 dıń o'zeginde qurılǵan bolıp, jańa sırtqı ańlatpaǵa hám grafik interfeyske iye. Windowstıń aldınǵı markalarına salıstırǵanda óz-ara joqarı turaqlılıq hám isenimlilikti sáwlelengenlestirgen. Windows XPnıń eki markası ámeldegi: Home hám Professional. Microsoft hár eki markanıń mobilligine úlken itibar qaratdı, sanday-aq, qosdı. Sımsız tarmaqlarǵa jalǵanıw ushın “plug- and-play” quralın de, Windows Xpda «XP» «eXPerience»ni ańlatadı.
Paydalanıw sistemaları, alardıń maqseti hám túrleniwleri
Operatsion sistema (OS) - bul eki tiykarǵı funkciyanı atqaratuǵın programmalar kompleksi: paydalanıwshına virtual mashinanıń qolaylıgini támiyinlew jáne onıń resurslarini nátiyjeli basqarıw waqtında kompyuterden paydalanıw natiyjeliligin asırıw.
virtual mashina - bul haqıyqıy kompyuterdiń programmalıq támiynatı hám apparatı tárepinen simulyatsiya etilgen, berilgen konfiguratsiyaga iye qıyalıy kompyuterdiń funktsional ekvivalenti. OS paydalanıwshınan maǵlıwmatlardıń fizikalıq jaylasıwınıń ayriqsha qásiyetlerin disklarda jasıradı hám úzilislerdi basqaradi (basqa qurılmalarǵa xizmet ko'rsetiw talaplarınan kelip shıqqan halda bolsaplaw procesiniń tawısıwı ), taymerlarni basqarıw hám Ram... Nátiyjede, paydalanıwshına jumıstı logikalıq dárejede ámelge asıratuǵın virtual mashina usınıs etiledi.
Zamanago'y operatsion sistemalarǵa to'mendegi talaplar qoyıladı :
uyqaslıq - OS basqa operatsion sistema ushın tayarlanǵan programmalardı jumısqa túsiriw quralların óz ishine alıwı kerek;
portativlik - OSni bir apparat platformasidan basqasına o'tkeriw múmkinshiligin támiyinlew;
isenimlilik hám buzılıwlarǵa shıdamlılıq - OSni ishki hám sırtqı qáteler, buzılıwlar hám buzılıwlardan qorǵawdı óz ishine aladı ;
qawipsizlik - OS birpara paydalanıwshılar resurslarini basqalardan qorǵaw etiwshi qurallardı óz ishine alıwı kerek;
keńeytiriliwi - OS keyingi o'zgerisler hám qosımshalar kirgiziw qolaylıgini támiyinlewi kerek;
islew - sistema etarlicha operativ bolıwı kerek.
Bir waqtıniń ózinde orınlanǵan tapsırmalar sanına ko're, bir retlik operatsion sistema (MS DOS, PC DOS dıń dáslepki versiyaları ) hám kóp wazıypalı (OS / 2, UNIX, Windows ) ajratıladı.
Bir wazıypalı operatsion sistemalar paydalanıwshın támiyinleydi virtual mashina hámfayllardı basqarıw quralların óz ishine aladı, átirap -ortalıq hámpaydalanıwshı menen baylanıs qılıw quralı. Kóp wazıypalı operatsion sistemalar qosımsha túrde ulıwma resursların wazıypalar ortasında bolıwıwdı basqaradi. Kóp wazıypalar aldınan támiyinlanmaydigan (NetWare, Windows3 / 95/98) hám aldınan (Windows NT, OS / 2, UNIX) bolıwı múmkin. Birinshi halda, aqırındaǵı aktiv process náwbetten basqa processni tańlaw ushın basqarıwdı OS ga o'tkeredi. Eginshisinde protsessorni bir processdan basqasına o'tkeriw tuwrısında qarar OS tárepinen qabıl etiledi.
Bir waqıtta paydalanıwshı sanı boyınsha operatsion sistemalar bir paydalanıwshına (MS DOS, Windows 3 x, OS / 2 dıń dáslepki versiyaları ) hám kóp paydalanıwshına (UNIX, WINDOWS NT) bolınedi. Kóp paydalanıwshı sistemalarında paydalanıwshı maǵlıwmatların ruxsatsız kirisiwden qorǵaw etiwshi qurallar bar.
Tarmaq operatsion sistemasında kompyuterler ortasında baylanıs liniyalari arqalı maǵlıwmatlardı uzatıw hám maǵlıwmatlardı uzatıw protokolların ámelge asırıw quralları bar.
Arnawlı bir túrdegi apparat platformalariga jo'neltirilgen operatsion sistemalardan tısqarı, hár túrlı túrdegi kompyuterler (UNIX) ushın ańsatǵana ko'shiriletuǵın mobil operatsion sistemalar bar. Bunday operatsion sistemalarda apparatqa baylanıslı jaylar lokalizatsiya etiledi hám sistema o'tkerilgende qayta jazıladı. Úskene ǵárezsiz bo'legi programmalastırıw tilinde ámelge asıriladı joqarı dáreje, ádetde C de hám kompilyatsiya etiledi. basqa platformaga o'tiw.
IN házirde shama menen 90% kompyuterler Windows -den paydalanadılar. Keńlew OS klası serverlerde paydalanıw ushın mo'lsherlengen. Bul OS sistemasına UNIX shańaraǵı, Microsoft rawajlanıwı (MS DOS hám Windows ), Novell tarmaq o'nimleri hám IBM korporatsiyasi kiredi.

Paydalanilg'an ádebiyatlar
1.Tanenbaum E. Sovremennie operatsionnie sistemi - SPb.: Izd. Piter, 2002.
2.Allanıń sıpatlarınıń biriov A Informatika hám informaciya texnologiyaları. Tashkent. " Oqitiwshi". 2002 j
3.Ahmedov A, Toyloqov N. Informatika. Tashkent. “Ózbekstan”. 2002 j
4.Leont'ev V. P. Noveyshaya entsiklopediya personal'nogo kompyutera.-M: Izd. OLMA-PRESS, 2003.